запанава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; зак.

1. над чым. Устанавіць сваю ўладу, панаванне.

Настаў такі час, калі бедната запанавала.

2. Пачаць бяздзейнае, панскае жыццё.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Настаць, устанавіцца.

Запанавала цішыня.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Зрабіцца пануючым, пераважным.

У вершах запанавала задумлівая элегія.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

запанава́ць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. запану́ю запану́ем
2-я ас. запану́еш запану́еце
3-я ас. запану́е запану́юць
Прошлы час
м. запанава́ў запанава́лі
ж. запанава́ла
н. запанава́ла
Загадны лад
2-я ас. запану́й запану́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час запанава́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

запанава́ць сов.

1. наступи́ть, воцари́ться;

~ва́ла цішыня́ — наступи́ла (воцари́лась) тишина́;

2. (начать праздную жизнь) нача́ть ба́рствовать;

3. нача́ть госпо́дствовать; вла́ствовать;

4. (начать царствовать) воцари́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

запанава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак.

1. над чым. Устанавіць сваю ўладу, сваё панаванне. — А ўсё ж, брат, — папрасіў Кастусь, — растлумач ты мне ясней: чаму князі і каралі запанавалі над народам? Якімовіч.

2. Пачаць панскае, бяздзейнае жыццё. — Паны, якіх мы прагналі адсюль, а іх маёмасць і зямлю вам, сялянам, аддалі, ізноў хочуць прыйсці сюды, каб запакаваць у сваіх маёнтках. Нікановіч. // перан. Зажыць заможна і шчасліва. Блізка той дзянёк, калі Шчасна запануем, Станем самі мы людзьмі І край адбудуем. Купала.

3. Настаць, устанавіцца. Калі паднялося сонца, вялікая цішыня запанавала на зямлі. Чорны. Бацька ўкруціў кнот газоўкі, каб яна не вельмі свяціла, і ў хаце запанаваў нейкі казачны паўзмрок — святло газоўкі змяшалася з месячным. Сабаленка.

4. перан. Зрабіцца пануючым, вырашальным. У вершах запанавала задумлівая элегічнасць. «Маладосць».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

запано́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да запанаваць (у 1, 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заца́рствовать сов., разг.

1. заца́рстваваць, зацарава́ць;

2. перен. запанава́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

водвори́ться

1. пасялі́цца; змясці́цца;

2. перен. устанаві́цца, наста́ць, запанава́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

возоблада́ть сов., уст. атрыма́ць перава́гу, узя́ць верх, запанава́ць; (победить) перамагчы́, пераадо́лець (каго, што).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

запано́ўваць несов.

1. наступа́ть, воцаря́ться;

2. (начинать царствовать) воцаря́ться;

1, 2 см. запанава́ць 1, 4

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

воцари́ться сов.

1. уст. стаць царо́м;

2. запанава́ць, наста́ць, усталява́цца;

в до́ме воцари́лась тишина́ у до́ме запанава́ла (наста́ла, усталява́лася) цішыня́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)