За́пад страны Западной Европы и Америки) За́хад, -ду м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

за́пад за́хад, -ду м., мн. нет;

к за́паду от… на за́хад ад…

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

се́веро-за́пад паўно́чны за́хад;

к се́веро-за́паду от… на паўно́чны за́хад ад…;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ю́го-за́пад паўднёвы за́хад;

к ю́го-за́паду от… на паўднёвы за́хад ад…;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

За́хад II, -ду м. (страны Западной Европы и Америки) За́пад

за́хад I, -ду м.

1. (сторона, противоположная востоку) за́пад;

на з. ад Мі́нска — на за́пад от Ми́нска;

2. (светил) зака́т, захо́д;

◊ паўднёвы з. — ю́го-за́пад;

паўно́чны з. — се́веро-за́пад

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паўднёвы ю́жный;

п. за́хад — ю́го-за́пад;

п. ўсход — ю́го-восто́к;

~вая шырата́ — ю́жная широта́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ру́хацца несов.

1. дви́гаться;

во́йскі ру́халіся на за́хад — войска́ дви́гались на за́пад;

2. (слегка двигаться) шевели́ться;

3. страд. дви́гаться; см. ру́хаць 1

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паўно́чны I се́верный;

○ п. ўсход — се́веро-восто́к;

п. за́хад — се́веро-за́пад;

~ная шырата́ — се́верная широта́;

~нае ззя́нне — се́верное сия́ние

паўно́чны II полно́чный, полуно́чный

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пане́сціся I сов. понести́сь, помча́ться; унести́сь;

за́яц панёсся ў лес — за́яц понёсся (помча́лся) в лес;

хма́ры ~сліся на за́хад — ту́чи унесли́сь на за́пад

пане́сціся II сов., разг. (о птицах — всех, многих) снести́сь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

По́ўдзень, поўдзе́н, поўднён, по́ўдэнь ’супрацьлегласць поўначы’, ’мясцовасці з цёплым кліматам’, ’сярэдзіна дня’ (ТСБМ, Некр., Маш., Касп., Сл. ПЗБ, ТС), по́ўдзенне ’поўдзень’ (Нас.), ’полудзень, абед’ (Бяльк.), по́ўдзень, паўдня́ ’напрамак свету’ (Шат.), ст.-бел. полудень ’сярэдзіна дня’, полудне, полдень ’напрамак свету’, укр. пі́вдень ’поўдзень (сярэдзіна дня; напрамак свету)’, рус. по́лдень ’сярэдзіна дня; напрамак свету (паэт.)’, польск. południe ’тс’, палаб. pọ̈lni ’тс’, славац. poludnie ’поўдзень’ (старое), чэш. poledne ’тс’, в.-луж., н.-луж. poł(d)njo ’сярэдзіна дня, поўдзень’, серб.-харв. пла́дне, подне ’сярэдзіна дня, поўдзень’, балг. пла́дне ’сярэдзіна дня, полудзень’, дыял. ’поўдзень’, макед. пладне ’сярэдзіна дня’, ст.-слав. полоудьниіє ’сярэдзіна дня, поўдзень’. Прасл. *polъdьnь, *polьdьne, *poludьne, *poludьnьje, *poludьnъ ’сярэдзіна дня; поўдзень’, у складзе якога *роlъ (*polu — P., M. скл. адз. л.) і *dьnь (*dьne — Р. скл. адз. л.), гл. паў-, дзень (Махэк₂, 469; Шустар-Шэўц, 2, 1123 –1124; Скок, 1, 379; Банькоўскі, 2, 691; БЕР 5, 291–292). Мяркуецца, што ў праславянскай мове назіраліся тры фазы фармальных змен назвы: *poludьne > polъdьne > *poldьne з далейшай рэдукцыяй у асобных славянскіх мовах (Маньчак, JP, 76, 286, з літ-рай). Найменне напрамку свету па часе сутак назіраецца ў балтаў, румынаў, угра-фінаў, ёсць у цюркскіх мовах, параўн. ням. Mittag ’поўдзень (сярэдзіна дня, напрамак свету)’, ’абед’, літ. piẽtūs ’поўдзень (напрамак свету, сярэдзіна дня)’, лац. vesper ’вечар’, ’захад’ (Ніканаў, Этимология–1984, 163). У славян, побач з гэтай сістэмай, існавала іншая, арыентаваная на назвы вятроў і ўзыход–захад сонца (параўн. рус. восток — запад, север — юг), якая ўзнікла на славянскім поўдні і трапіла да ўсходніх славян разам са стараславянскай мовай (Німчук, Давньорус., 47–50).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)