завушні́ца, -ы, мн. -ы, -ніц, ж.
Упрыгожанне, звычайна ў выглядзе кальца, якое прымацоўваецца да мочкі вуха.
Залатыя завушніцы.
|| памянш. завушні́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
завушні́ца
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
завушні́ца |
завушні́цы |
| Р. |
завушні́цы |
завушні́ц |
| Д. |
завушні́цы |
завушні́цам |
| В. |
завушні́цу |
завушні́цы |
| Т. |
завушні́цай
завушні́цаю |
завушні́цамі |
| М. |
завушні́цы |
завушні́цах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
завушні́ца ж. (украшение) серьга́, серёжка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
завушні́ца, ‑ы, ж.
Упрыгожанне, звычайна ў выглядзе кальца, якое прымацоўваецца да мочкі вуха. Па вуліцы бегае стараста Адам, тоўсты каржакаваты мужык з залатою завушніцаю ў правым вуху. Якімовіч. У кабінет Пятра Іванавіча, ззяючы завушніцамі, каралямі і бранзалетамі, увайшла высокая пышная бландзінка. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сярга́ (сірьга́) ’завушніца’, ’мочка (вуха)’ (Мат. Гом.), ’завушніца’, ’калодачка для млёна ў верхнім жарне’ (маг., віц., гом., ЛА, 4), сюды ж сярге́йчык ’гняздо для млёна ў жорнах’ (талач., ЛА, 4). Гл. сергі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Се́ргі, се́рьгі ‘завушніцы’ (Бяльк.), се́ргі, сяро́жкі ‘тс’ (ЛА, 4), ‘вушкі пад шыяй у свіней’ (ТС, Юрч. СНЛ). Ст.-бел. серьга ‘завушніца’ (1517 г.) з ст.-рус. серьга ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 115). Рус. серьга́ ‘завушніца’, ‘падвеска, хамуцік і да і. п.’, укр. се́рга ‘завушніца’, ‘кальцо, якое ўмацоўвае касу на касільне’. Ст.-рус. серьга з 1359 г. Запазычанне з ст.-чув. śürüɣ ‘пярсцёнак’, чув. śərə, śørə ‘тс’ (гл. Фасмер, 3, 611 з літ-рай) або чагат. isirɣa, ysyrɣa ‘вушныя падвескі’, караім., кыпч., казах., кірг. syrɣa ‘серга’ (Расянен, NM, 56, 52). Гл. таксама ЕСУМ, 5, 216.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вісюлька ’лядзяш’; ’упрыгожанне ў выглядзе невялікіх падвесак’ (КТС), рус. висулька, висюлька ’тс’, паўн. ’шкляная вісячая завушніца’. Утворана ад вісець (гл.) і суф. ‑ʼуль‑к‑а.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
серьга́ ж.
1. (украшение) завушні́ца, -цы ж.;
2. техн. по́чапка, -кі ж.;
3. архит. цы́пель, -пля м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Саргу́ч ’адростак у выглядзе прадаўгаватых валікаў у свінні пад падбародкам’ (Скарбы). Да серга (гл.). Параўн. рус. серга, серьга ’завушніца; почапка’, таксама ’скурыстыя адросткі пад шыяй у свінні, казы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сяро́жкі ’завушніцы, падвескі’ (Ян., Сакал.), сіро́жка ’завушніца’ (Сл. Брэс.), сяро́жка ’каташок’ (Мат. Гом.), ’пярсцёнак’ (?): “на ножки сапожки… на ручки серожки” (Доўн.-Зап., Пін., 132). Гл. сергі; у апошнім прыкладзе, магчыма, захавалася першаснае значэнне, параўн. ст.-чув. śürüɣ ’пярсцёнак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)