жаўця́к
‘жоўты пясок’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
жаўця́к |
| Р. |
жаўцяку́ |
| Д. |
жаўцяку́ |
| В. |
жаўця́к |
| Т. |
жаўцяко́м |
| М. |
жаўцяку́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
жаўця́к, -ку́ м., обл. жёлтый песо́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жаўця́к, ‑у, м.
Абл. Жоўты пясок. Некаторыя [з акопаў] пазарасталі травой, іншыя проста пазасыпаліся ігліцай, і жаўцяк на дне іх пацямнеў. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жаўця́к 1 ’жоўты пясок’ (ТСБМ). Ад прыметніка жоўты (гл.) быў утвораны адцягнены назоўнік на ‑ь (žьltь > жоўць), адкуль з суфіксам ‑ак назва носьбіта адзнакі (параўн. жвірак ’від глебы’).
*Жаўця́к 2, жовтя́к, жовте́к ’грыб махавік, Xerocomus’ (камян., драг., Жыв. сл., 189, 190). Утварэнне, як і жаўцяк 1, магчыма, пад уздзеяннем мадэлі назваў грыбоў сіня́к, пазня́к, якія ўтвараліся непасрэдна ад прыметніка з мяккай асновай (гл. Сцяц., Афікс. наз., 131).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жаўкля́к ’жоўты гурок’ (гом., лун., Шатал.; глуск., Янк. III; брагін., Нар. словатв., 127), жаўтля́к (гом., хойн., Шатал.; брагін., Нар. словатв., 127), жаўцяк ’тс’, жаўкля́к перан. ’хворы чалавек’ (Янк 111). Рус. желтя́к, укр. жовтяк, дыял. жовкляк, жовтляк ’жоўты агурок’. Ад жо́ўклы з дапамогай суфікса ‑як‑, як і іншыя назвы раслін (бяля́к ’шампіньён’, пазня́к ’грыб’ і да т. п.). Жаўцяк, паводле той самай мадэлі, ад жоўты, жоўць 2 (гл.). У форме жаўтляк адлюстроўваецца кантамінацыя першага і другога названых шляхоў утварэння слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жаўква́ ’жоўты пясок, пясчаная зямля пад глебай’ (глуск., Янк. III), жо́лква ’жоўты пясок’ (Лексіка Пал., 100), жаўкле́ц ’жоўты пясок, пясчаная зямля’ (слаўг., Яшкін, 64). Паводле Брукнера (665), польск. тапонім żółkiew (параўн. укр. уласнае імя Жо́вква) да жо́ўкнуць (гл.). Як і ў жо́ўкнуць, жо́ўклы, тут адбылася семантычная кантамінацыя з жо́ўты (гл.). Параўн. жаўкры́нец, жаўтапёс, жаўця́к 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пузы́рь м.
1. пузы́р, -ра́ м.; (на жидкости) бу́рбалка, -кі ж.;
пузыри́ в мета́лле пузыры́ ў мета́ле;
2. (волдырь) пухі́р, -ра́ м.; вады́р, -ра́ м.;
на ме́сте ожо́га вскочи́л пузы́рь на апе́чаным ме́сцы ўско́чыў пухі́р (вады́р);
3. анат. пузы́р, -ра́ м.;
жёлчный (же́лчный) пузы́рь жо́ўцевы пузы́р, жаўця́к, -ка́ м.;
мочево́й пузы́рь мачавы́ пузы́р, мачаві́к, -ка́ м.;
пла́вательный пузы́рь (у рыб) пла́вальны пузы́р;
4. (медицинский, для плавания) пузы́р, -ра́ м.;
пузы́рь со льдо́м пузы́р з лёдам;
5. (малыш) разг. пузы́р, -ра́ м.;
◊
мы́льный пузы́рь мы́льная бу́рбалка;
пуска́ть пузыри́ пуска́ць бу́рбалкі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)