ду́ба

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
ду́ба - -

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ду́ба нареч. ды́бом;

◊ валасы́ д. ста́лі — во́лосы вста́ли ды́бом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ду́ба, ду́бам, дубка́ ’дыбам’ (БРС). Параўн. рус. ду́ба стоять, укр. ду́бом, ду́ба ’дыбам’, чэш. dubkem, славац. dubkom (агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 5, 145; праформа *dubъ, *dubъkъ, але семантычнай матывацыі няма). Фасмер (1, 549) прыводзіць рус. дыял. ду́бью ’дыбам’, укр. ду́бом стати, польск. dębem stać, чэш. dubkem і звязвае гэтыя лексемы з дуб (параўноўваючы з ням. sich bäumend ’устаючы на дыбы’, да Baum ’дрэва’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ды́бом нареч. ду́ба, дубка́;

◊

во́лосы вста́ли ды́бом валасы́ ду́ба ста́лі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жо́луд, -а, М -дзе, мн. жалуды́, жалудо́ў, м.

Плод дуба.

|| прым. жалудо́вы, -ая, -ае.

Жалудовая шкарлупіна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ду́б

‘дрэва’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ду́б дубы́
Р. ду́ба дубо́ў
Д. ду́бу дуба́м
В. ду́б дубы́
Т. ду́бам дуба́мі
М. ду́бе дуба́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

окочу́риться сов., прост. зды́рдзіцца; даць ду́ба.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разві́ліна, -ы, мн. -ы, -лін, ж.

1. Раздвоены ствол, сук і пад., а таксама месца, дзе пачынаецца раздваенне.

Р. дуба.

2. Месца разыходжання дарогі і пад.

На развіліне дарог.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

фразеалагі́зм, -а, мн. -ы, -аў, м.

Устойлівае спалучэнне слоў, якое характарызуецца пастаянным лексічным складам, устойлівай граматычнай будовай і вядомым для носьбітаў мовы значэннем, напр.: даць дуба, застацца з носам.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дуб м.

1. (род. ду́ба) дуб;

стогадо́вы д. — столе́тний дуб;

2. (о древесине и собир.) (род. ду́бу) дуб;

3. (род. ду́ба) (лодка) дуб;

○ ко́ркавы д. — про́бковый дуб;

◊ даць ду́ба — прост. сыгра́ть в я́щик; отда́ть концы́; окочу́риться;

свіння́ пад ~бам — свинья́ под ду́бом;

д. ду́бам — болва́н болва́ном;

пле́сці з ду́ба ве́цце; пле́сці смаляно́га ду́ба — городи́ть околе́сицу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)