гі́ль
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
гі́ль |
гілі́ |
| Р. |
гіля́ |
гілёў |
| Д. |
гілю́ |
гіля́м |
| В. |
гіля́ |
гілёў |
| Т. |
гілём |
гіля́мі |
| М. |
гілі́ |
гіля́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
гіль, -ля м. зоол. снеги́рь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гіль, ‑я, м.
Разм. Тое, што і снягір. Чым далей ад дому, меней гілёў са сваімі чырвонымі грудкамі, — не пырхаюць з куста на куст. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гіль 1 ’снягір’ (БРС, Касп.), рус. гиль, укр. гиль, польск. gil, giel, чэш. hýl і г. д. Этымалогія назвы гэтай птушкі вельмі няпэўная. Старая версія аб запазычанні з ням. (с.-в.-ням.) gel ’жоўты’ не вельмі надзейная (гл. Фасмер, 1, 406; Слаўскі, 1, 278); іншыя думаюць аб гукапераймальным характары гэтай назвы (агляд версій гл. у Слаўскага і Фасмера). Пытанне аб этымалогіі застаецца адкрытым. Сл. паўн.-зах. прыводзіць форму гіль ’тс’. Паводле Трубачова (Эт. сл., 7, 221), *gylь — прасл. слова (магчыма, ад *gyliti).
Гіль 2 ’конскі авадзень’ (гродз., гл. Цыхун, Лекс. балтызмы, 52; Сцяшк., Шатал., Жд. 1; параўн. яшчэ Сл. паўн.-зах.). Паводле Цыхуна (там жа), запазычанне з літ. мовы (параўн. літ. gylỹs ’авадзень’). Трубачоў (Эт. сл., 7, 221) думае пра роднаснасць з прасл. *gylь ’снягір’; няпэўна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
снягі́р, снегіра́, мн. снегіры́, снегіро́ў, м.
Невялікая пеўчая птушка атрада вераб’інападобных з чырвонай афарбоўкай пер’я на грудзях (у самцоў); гіль.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
снеги́рь зоол. снягі́р, род. снегіра́ м., разг. гіль, род. гіля́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Снігі́р ‘гіль, Pyrrhula vulgaris Briss.’ (Пятк. 2), сніга́р ‘чубатая сініца’ (ПСл). Гл. снягір.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
снягі́р, снегіра, м.
Невялікая лясная пеўчая птушка сямейства ўюрковых з чырвонай афарбоўкай пер’я на грудзях (у самцоў); гіль. Узімку сюды прыляталі чырванагрудыя снегіры, якія любяць ласавацца рабінавымі ягадамі. Рунец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лоўж, лаўжа, м.
Галлё, скінутае ў кучу; куча галля. Іпатыч і Гіль падбіралі ссечаныя галіны і сцягвалі ў лоўж. Гамолка. Драбналессе было старанна высечана. Яно сохла ў маленькіх лаўжах. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гі́ля-гі́ля-гі́ля ’выклічнік для адгону гусей’ (Шатал.), гіль, гі́ля ’тс’ (Янк. III). Ці не звязана з дзеясловам гілява́ць ’гізаваць’? Гэты выклічнік ёсць і ў іншых слав. мовах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)