грэць, грэ́ю, грэ́еш, грэ́е; грэ́ты; незак.
1. Перадаваць сваю цеплыню.
Сонца грэе.
2. Рабіць цёплым, награваць.
Г. малако.
3. Захоўваць цеплыню, засцерагаць ад холаду.
Кажух грэе добра.
4. перан. Супакойваць, суцяшаць.
Г. сэрца.
Грэюць матуліны вочы.
◊
Грэць рукі на чым (разм., неадабр.) — нажывацца несумленным спосабам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грэ́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
грэ́ю |
грэ́ем |
| 2-я ас. |
грэ́еш |
грэ́еце |
| 3-я ас. |
грэ́е |
грэ́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
грэ́ў |
грэ́лі |
| ж. |
грэ́ла |
| н. |
грэ́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
грэ́й |
грэ́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
грэ́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
грэць несов.
1. греть;
со́нца грэ́е зямлю́ — со́лнце гре́ет зе́млю;
2. (делать тёплым) греть; нагрева́ть;
г. но́гі — греть но́ги;
г. ваду́ — греть (нагрева́ть) во́ду;
3. перен. (успокаивать, утешать) согрева́ть;
г. сэ́рца — согрева́ть се́рдце;
4. перен. леле́ять;
г. надзе́ю — леле́ять наде́жду;
5. перен., прост. (взыскивать, наказывать) греть;
за гэ́та трэ́ба г. — за э́то на́до греть;
◊ г. ру́кі — греть ру́ки;
г. у ка́рак — греть в ше́ю
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грэць, грэю, грэеш, грэе; незак., каго-што і без дап.
1. Перадаваць сваю цеплыню; саграваць. Сонца грэе. Печ добра грэе кватэру. □ Шчыльна прытуліўшыся,.. [хлопчыкі] маглі грэць адзін аднаго. Маўр. // Захоўваць цеплыню, засцерагаць ад холаду. Кажух добра грэе. □ Хоць вецер змоўк і стала зацішней, не грэе коўдра мне старых касцей. Дубоўка. // перан. Абнадзейваць, паднімаць настрой. Помні.. Слова, што ў любой нягодзе грэла Кожную пакутную душу. Кірэенка. Прабіраючыся па сумётат дахаты, .. [Дзіма] грэе сябе марай аб шчаслівай будучыні. Якімовіч.
2. Рабіць цёплым, гарачым; награваць. Грэць чай. □ У хаце.. Сабастыяніха грэла на камінку ваду. Чорны.
3. Разм. Біць. — У-у, ты, бесхрыбетны! — і Марцін грэў Станіслава па плячах кулаком. Карпюк.
•••
Грэць рукі — нажывацца несумленным спосабам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Грэць ’грэць’. Рус. греть, укр. грі́ти, польск. grzać, чэш. hřáti, серб.-харв. гре̏јати, гри̏јати, гре̏ти, балг. гре́я, ст.-слав. грѣꙗти ’грэць’, грѣти сѧ. Прасл. *grěti, *grějati. Звязана складанымі аблаўтнымі адносінамі з *gorěti ’гарэць’. Падрабязна аб магчымых і.-е. сувязях слав. *grě‑ Трубачоў, Эт. сл., 7, 116–117.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грэць, прыграваць, уграваць / моцна: пячы, прыпякаць, паліць, смаліць, пражыць
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
греть несов. грэць,
◊
греть ру́ки грэць ру́кі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пагрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; -э́ты; зак., каго-што.
Грэць некаторы час.
П. рукі каля печы.
◊
Пагрэць (нагрэць) рукі — нажыцца за чый-н. кошт.
|| звар. пагрэ́цца, -э́юся, -э́ешся, -э́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падцяпля́ць
‘грэць што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
падцяпля́ю |
падцяпля́ем |
| 2-я ас. |
падцяпля́еш |
падцяпля́еце |
| 3-я ас. |
падцяпля́е |
падцяпля́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
падцяпля́ў |
падцяпля́лі |
| ж. |
падцяпля́ла |
| н. |
падцяпля́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
падцяпля́й |
падцяпля́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
падцяпля́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
взгрева́ть несов., прост. грэць, прабіра́ць, дава́ць ла́зню (ды́хту).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)