гне́сці
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
гняту́ |
гняцё́м |
| 2-я ас. |
гняце́ш |
гнецяце́ |
| 3-я ас. |
гняце́ |
гняту́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гнё́ў |
гнялі́ |
| ж. |
гняла́ |
| н. |
гняло́ |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гняці́ |
гняці́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
гнетучы́ |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
гне́сці несов.
1. (выжимать) гнести́;
але́й гняту́ць прэ́сам — расти́тельное ма́сло гнету́т пре́ссом;
2. перен. (приводить в подавленное состояние) гнести́, угнета́ть, тяготи́ть;
мяне́ гняце́ невядо́масць — меня́ гнете́т (угнета́ет) неизве́стность;
усі́х гняло́ маўча́нне — всех тяготи́ло молча́ние;
3. (каго, што) тяготе́ть (над кем, чем);
яго́ гняце́ няшча́сце — над ним тяготе́ет несча́стье;
4. гнести́, угнета́ть, притесня́ть, дави́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гне́сці і гнясці́, гняту́, гняце́ш, гняце́; гняцём, гнецяце́, гняту́ць; гняці́; незак., каго-што і без дап.
1. Прыціскаць сваім цяжарам.
2. перан. Выклікаць непрыемнае пачуццё, мучыць.
Думкі гнятуць мяне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гне́сці, гняту, гняцеш, гняце; гняцём, гнецяце; пр. гнеў, гняла, ‑ло; незак., каго-што і без дап.
1. Прыціскаць, душыць сваім цяжарам. Сырыя шынелі Гнятуць да сядла. Крапіва.
2. Даводзіць да цяжкага, прыгнечанага стану, выклікаць непрыемнае пачуццё. Злавесная цішыня зняла сваёй невядомасцю. Хомчанка. Цяжкія думкі гнялі жанчыну: паблажэла ў твары, стала нейкая задумлівая. Пальчэўскі.
3. Прыгнятаць, мучыць. Заводы стаяць, змоўкла песня гудкоў, Гняце азвярэлы кулак беднякоў. Хведаровіч. Максім, даведзены да роспачы, хоць і спакойна, выказвае ўжо пратэст: «З усіх бакоў гнятуць мужыка... Апошнія жылы цягнуць з яго...». «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гне́сці ’давіць, ціснуць’. Слова прасл. характару; адносіцца да вялікага сямейства слоў, якія маюць значэнне ’ціснуць, душыць, мясіць і да т. п.’ Параўн. рус. гнести́, укр. гне́сти, чэш. hnísti, польск. gnieść, балг. гнетя́, макед. гнете, серб.-харв. гњѐсти, славен. gnésti, ст.-слав. гнести. Прасл. *gnesti. Роднасныя формы выключна ў герм. мовах. Параўн. ст.-в.-ням. knetan, с.-н.-ням. kneden ’мясіць, мяць’, ст.-англ. cnedan, англ. to knead. Гл. Фасмер, 1, 421; Траўтман, 93; Бернекер, 1, 311–312; Трубачоў, Эт. сл., 6, 165–166.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гнясці́ несов., см. гне́сці
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гняту́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. цяпер. ад гнесці.
2. у знач. прым. Цяжкі, трывожны (пра думкі, пачуцці і пад.). Гнятучы страх і пякучая жальба ахапілі .. [Алёшу]. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гнести́ несов.
1. уст. душы́ць, ці́снуць, гне́сці;
2. перен. (приводить в подавленное состояние) гне́сці, му́чыць;
тоска́ гнетёт нуда́ гняце́;
3. (притеснять) прыгнята́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Агнё́тка ’мазоль’ (Інстр. II) да гнесці. Параўн. гнетануць прыціснуць, ціскануць’ (Бяльк.), гнянуць ціскануць, душануць’ (Янк. III).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)