гмах, -у, мн. -і, -аў, м.
Вялікі і высокі будынак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гма́х
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
гма́х |
гма́хі |
| Р. |
гма́ху |
гма́хаў |
| Д. |
гма́ху |
гма́хам |
| В. |
гма́х |
гма́хі |
| Т. |
гма́хам |
гма́хамі |
| М. |
гма́ху |
гма́хах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
гмах (род. гма́ху) м. (большое сооружение) грома́дина ж., махи́на ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гмах, ‑у, м.
Вялікі вышынны будынак. Я ў сталіцы ізноў Сярод гмахаў-дамоў, Што здзіўляюць красой небывалай. Журба. Высокі клён, Але і ён — Па пояс дому-гмаху. Макаль. // перан. Увогуле пра што‑н. вялікае, велічнае. Дуб і сосны — векавыя гмахі, Не баяцца бур і навальніц. Пысін. Грамада — вялікі гмах: Адзін ляжа, сто ідзе, А хто ж роўны грамадзе?! Купала.
[Польск. gmach з ням.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гмах ’вялікі будынак’ (БРС). Слова гэта было ўжо ў ст.-бел. мове. Параўн. кгмахъ, гмахъ, дмахъ (з XVI ст.) ’будынак, пакой’ (гл. Булыка, Запазыч.). Крыніцай слова з’яўляецца польск. gmach ’вялікі будынак’, таксама ’кватэра’ (а гэта з ням., дакладней, с.-в.-ням. gemach). Гл. Слаўскі, 1, 297.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́ліч, -ы, ж.
1. Што-н. надзвычай вялікіх памераў; гмах.
В. дрэва.
В. гор.
2. Грандыёзнасць, надзвычайная сіла праяўлення чаго-н., што выклікае вялікую павагу.
В. подзвігу.
В. таленту.
3. Вялікае значэнне каго-, чаго-н.
В. перамогі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
увы́сь, прысл.
Уверх, угару, увышыню. За гмахам гмах, ушыр і ўвысь, Расце трактараград. А. Александровіч. І вось падняўся ўвысь лісток, Ляціць па-над радзімым краем. Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́рцік, ‑а, м.
Галерэя з калонамі, якая амаль заўсёды з’яўляецца часткай вялікага будынка. Новы гмах з каланадай і порцікам пры ўваходзе сапраўды можна было назваць палацам. Хведаровіч.
[Лац. porticus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штука́рскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да штукара, штукарства, уласцівы ім. У гмах далоні — і жар-птушкі Чародкай сядуць на плячы. Ківок — і з рота пырснуць стужкі — Штукарскія спавівачы. Макаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грома́даI ж. грама́да, -ды ж., ве́ліч, -чы ж.; (о сооружении — ещё) гмах, род. гма́ху м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)