га́кнуць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
га́кну |
га́кнем |
| 2-я ас. |
га́кнеш |
га́кнеце |
| 3-я ас. |
га́кне |
га́кнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
га́кнуў |
га́кнулі |
| ж. |
га́кнула |
| н. |
га́кнула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
га́кні |
га́кніце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
га́кнуўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
га́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. і аднакр. (разм.).
1. Стукнуць з вялікай сілай.
Г. абухом па бервяне.
2. Ужыв. замест некаторых дзеясловаў для абазначэння дзеяння, якое адбываецца з вялікай сілай, запалам, азартам (з захаваннем кіравання гэтых дзеясловаў).
Гакнулі па тры кружкі піва.
|| незак. га́каць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. га́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
га́кнуць сов., разг. сту́кнуть, уда́рить; рубану́ть; а́хнуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
га́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак. і аднакр.
Разм.
1. Ударыць з вялікай сілай. Молат жылістай рукой Возьме [каваль] ды як гакне. Бялевіч.
2. Ужываецца замест некаторых дзеясловаў для абазначэння дзеяння, якое адбываецца з асаблівай сілай, запалам, азартам (з захаваннем кіравання гэтых дзеясловаў). Выйшаўшы ад Хурса, не чуючы пад сабою ног, Фартушнік кінуўся ў піцейны дом і гакнуў паўтузіна піва. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гак², выкл., у знач. вык. (разм.).
Ужыв. са знач. дзеяслова гакнуць (гакнуцца).
Мядзведзю гак у лоб!
Паслізнуўся і гак аб камень.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
га́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да гакнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Га́каць ’гакаць’ (Бяльк.), ’секчы’ (Сцяц.), га́кну́ць (Касп.), га́кнуць (БРС). Параўн. рус. га́кать ’вымаўляць глыбокі гартанны гук (га, ага), калі сякуць дровы, удараюць цяжкім молатам і г. д.’, ’моцна ўдараць, біць’ (СРНГ). Ад прымарнага выклічніка га! Дзеяслоў га́каць утворан пры дапамозе звычайнага ў такіх фармацыях суфікса ‑к‑. Аналагічны па паходжанню і дзеяслоў го́каць (гл.). Не мае да гакаць ніякага дачынення ням. дзеяслоў hacken ’секчы’ (гэта выпадковае супадзенне).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́кан ’моцны штуршок’ (Касп.). Бясспрэчна, звязана з дзеясловам га́каць, га́кну́ць. Адносна словаўтварэння мож на меркаваць, што тут дыялектная дэрывацыя тыпу штурха́ць : штурхану́ць : штурха́н (параўн. штурхане́ц). Параўн. і ўкр. штурха́н. У аснове такой дэрывацыі ляжыць дзеяслоўная суфіксацыя (не субстантыўная). Утварэнне ад дзеяслова пры дапамозе спецыяльнага суфікса ‑ан‑ (г. зн. га́каць: га́к‑ан) менш верагоднае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
а́хнуть сов., однокр.
1. разг. а́хнуць;
2. (ударить) прост. а́хнуць;
3. (сделать что-л. внезапно, с шумом) прост. га́кнуць, ба́хнуць;
а́хнули пу́шки га́кнулі (ба́хнулі) гарма́ты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гак 1, ‑а, м.
1. Востры металічны выступ на чым‑н. (напрыклад, крук у багры, шып у падкове). [Конь] .. быў падкуты на перад, і гакі ў падковах былі не кавальскай работы, а купленыя. Крапіва.
2. Абл. Участак зямлі, які вострым клінам удаецца ў што‑н. Хвалі без ахвоты Абмываюць з гака жвір. Астрэйка.
•••
З гакам — з лішнім, з лішкам.
гак 2, выкл. у знач. вык.
Разм. Ужываецца ў значэнні дзеяслова гакнуць, гакнуцца. Ляціць звер проста, а з-за дрэва Выскачыў Мядзведзіч — гак у лоб! Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)