га́д
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
га́д |
га́ды |
| Р. |
га́да |
га́даў |
| Д. |
га́ду |
га́дам |
| В. |
га́да |
га́даў |
| Т. |
га́дам |
га́дамі |
| М. |
га́дзе |
га́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
гад, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. звычайна мн. Жывёла сямейства паўзуноў (змяя, гадзюка і пад.).
2. перан. Агідны чалавек, гадзіна (у 2 знач.; пагард.).
Фашысцкія гады.
|| прым. га́дскі, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гад в разн. знач. гад, род. га́да м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гад м.
1. гад, змея́ ж.;
2. прост., бран. гад;
фашы́сцкія га́ды — фаши́стские га́ды;
◊ г. пе́чаны — бран. и́зверг, окая́нный;
ко́жны г. чужо́му гро́шу рад — посл. беру́т зави́дки на чужи́е пожи́тки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гад, ‑а, М ‑дзе, м.
1. Змяя, гадзюка. [Бусел] ляціць з небасхілу, нішчыць гадаў гатовы... Дубоўка.
2. Разм. лаянк. Пра агіднага, шкоднага чалавека. Ота зірнуў на гаспадара, як на гадзюку, і спакойна сказаў: — Гад! Гнілая калода! Бядуля. Вораг ёсць вораг: грабежнік і кат, Не вер яму, гаду. Колас.
•••
Гад печаны — тое, што і гад (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гад ’гад, змяя’, га́дзіна, гадзю́ка. Рус. гад (га́дина, гадю́ка), укр. гад, гадю́ка, польск. gad, чэш. had, балг. гад і г. д. Прасл. *gadъ. Паводле Фасмера (1, 381), Трубачова (Эт. сл., 6, 82) з і.-е. *gu̯ōdh‑ (: *gu̯ēdh‑): параўн. ст.-англ. cwēd дрэнны’, літ. gė́da ’сорам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́чаны, -ая, -ае.
Прыгатаваны пячэннем.
Печаныя яблыкі.
◊
Гад печаны (лаянк.) — вылюдак, кат.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
агітбрыга́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -га́д, ж.
Агітацыйная брыгада, якая вядзе агітацыйна-масавую работу.
А. выступіла перад выбаршчыкамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
яд, -у, М я́дзе, м.
1. Рэчыва, здольнае выклікаць атручэнне, смерць.
Смяротны яд.
Пчаліны яд.
Яд сумненняў (перан.).
2. перан. Злосць, з’едлівасць.
Кожны гад мае свой яд (прыказка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́гада, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -гад, ж.
1. Карысць, прыбытак; разлік.
Атрымаць выгаду.
Няма выгады ехаць туды.
2. Тое, што і выгода (у 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)