вы́біць, -б’ю, -б’еш, -б’е; -біты; зак.

1. каго-што. Ударам выдаліць; з боем выгнаць, адцясніць.

В. акно.

В. ворага з горада.

В. з каляіны (перан.: парушыць прывычны спосаб жыцця).

2. што. Ударамі ачысціць ад пылу.

В. дыван.

3. што. Ударамі зрабіць паглыбленне ў чым-н.; вычаканіць.

В. медаль.

4. што. Знішчыць градам, вытаптаць і пад. (пасевы, поле і г.д.).

Град выбіў жыта.

В. сцежку ў жыце.

5. што. З цяжкасцю дамагчыся атрымання чаго-н. (разм.).

В. дадатковыя сродкі.

|| незак. выбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́біць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. вы́б’ю вы́б’ем
2-я ас. вы́б’еш вы́б’еце
3-я ас. вы́б’е вы́б’юць
Прошлы час
м. вы́біў вы́білі
ж. вы́біла
н. вы́біла
Загадны лад
2-я ас. вы́бі вы́біце
Дзеепрыслоўе
прош. час вы́біўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вы́біць сов.

1. вы́бить, вы́шибить;

в. шкло — вы́бить стекло́;

в. зу́бы — вы́бить (вы́шибить) зу́бы;

2. перен., разг. (вывести кого-л. из нормального состояния) вы́бить;

в. з ры́тму — вы́бить из ри́тма;

3. (получить что-л. в результате ударов чего-л.; стреляя, попасть определённое количество раз) вы́бить;

ку́ля ~біла і́скру — пу́ля вы́била и́скру;

в. дзевяно́ста ачко́ў са ста — вы́бить девяно́сто очко́в из ста;

4. (принудить отступить) вы́бить;

5. (ударяя, очистить от чего-л.) вы́бить, вы́колотить;

в. пыл з дывана́ — вы́бить пыль из ковра́;

6. (извлечь) вы́бить;

в. за́саўку — вы́бить задви́жку;

7. (выдавить, вычеканить) вы́бить, вы́чеканить;

в. меда́ль — вы́бить меда́ль;

8. (оставить отпечаток на чём-л.) вы́бить;

в. чэк у ка́се — вы́бить чек в ка́ссе;

9. (уничтожить градом) вы́бить;

град вы́біў жы́та — град вы́бил рожь;

10. (сделать выбоины) вы́бить;

11. (ударами извлечь дробные звуки) вы́бить;

в. чачо́тку — вы́бить чечётку;

12. разг. (ударами отсчитать, пробить определённое время) проби́ть;

гадзі́ннік вы́біў двана́ццаць — часы́ проби́ли двена́дцать;

13. (принести откуда-л., выбросить — волнами и т.п.) вы́нести;

14. вы́вихнуть;

вы́біў — руку́ з пляча́ вы́вихнул плечо́;

15. перен., разг. (с трудом добиться чего-л., получить что-л.) вы́бить;

◊ в. дур з галавы́ — вы́бить дурь из головы́;

в. з сядла́ — вы́бить из седла́;

в. з каляі́ны — вы́бить из колеи́;

в. гле́бу (грунт) з-пад ног — вы́бить по́чву из-под ног;

в. дух — вы́шибить дух (ду́шу)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́біць, ‑б’ю, ‑б’еш, ‑б’е; зак.

1. што. Рэзкім штуршком прымусіць што‑н. выпасці адкуль‑н. Выбіць зброю з рук. Выбіць акно. Выбіць корак з бутэлькі. □ — З нашым братам паляўнічым усё можа здарыцца, — закончыў Лукаш [размову] і выбіў попел з выкуранай люлькі. Пальчэўскі.

2. перан.; каго. Разм. Вывесці каго‑н. са звыклага стану. Выбіць з рытму. □ Сядзець і чытаць далей было ўжо немагчыма. Бацькі выбілі з раўнавагі. Пестрак.

3. што. Здабыць ударамі што‑н. з чаго‑н. Сам камендант стрэліў з пісталета ў сцяну элеватара. Куля выбіла іскру. Хомчанка. // Страляючы, трапіць пэўную колькасць разоў у мішэнь. Выбіць 90 ачкоў са 100. // перан.; з каго-чаго. Дамагчыся чаго‑н. прымусам, біццём. Ні слова не выбілі ворагі з іх [партызан]. Непераможных, магутна-жывых. Кірэенка.

4. каго. Выгнаць, адцясніць непрыяцеля. Наша рота марской пяхоты імклівым ударам выбіла гітлераўцаў са станіцы. Барашка.

5. што. Трасучы, калоцячы, вычысціць што‑н. Выбіць дыван.

6. што. Зрабіць паглыбленне ў чым, на чым‑н. За мостам пачаліся калдобіны, ..тралёвачныя трактары выбілі іх вясной на старой шашы. Пташнікаў. // Вычаканіць, выціснуць. Выбіць медаль. / у перан. ужыв. На скрыжалях шчаслівае вечнасці Выб’юць золатам гэтыя дні. Глебка. // Адціснуць пячатку, штэмпель. Выбіць чэк у касе.

7. што. Знішчыць (пра пасевы, траву). Град выбіў жыта.

8. што. Пракласці яздою, хадзьбою; пратаптаць. Выбіць дарогу па сенажаці. Выбіць сцежку ў жыце. // Утрамбаваць, зрабіць роўным, гладкім. Выбіць ток у гумне. □ [Бацька з Юркам] падлогу пасля пакладуць, а цяпер [дол] глінай выбілі. Пташнікаў.

9. што. Адбіць што‑н. дробным стукам. Выбіць чачотку.

10. што. Разм. Ударамі адлічыць, прабіць пэўны час. Падвешаны на сцяне гадзіннік выбіў дванаццаць. Гартны. На замкавай вежы выбіла гадзіну. Чорны.

11. што. Прынесці адкуль‑н., выкінуць (хвалямі і пад.). Гуляючы, выбіла мора на белы вільготны пясок іржавы патрон ад вінтоўкі. Вялюгін.

12. што. Разм. З цяжкасцямі дамагчыся чаго‑н., атрымаць што‑н.

•••

Выбіць глебу (грунт) з-пад чыіх ног — прымусіць пераканацца ў беспадстаўнасці чаго‑н.; пазбавіць упэўненасці ў чым‑н.

Выбіць што з яго (яе, іх і пад.); выбіць што з галавы — адвучыць ад якіх‑н. звычак, схільнасці і пад., прымусіць адмовіцца ад чаго‑н.

Выбіць з каляіны (каляі) — парушыць прывычны рытм жыцця, звычайны ход спраў.

Выбіць з сядла — а) збіць праціўніка з каня; б) перан. вывесці з прывычнага стану.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

выбіць; высадзіць (разм.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

клуб³, -а́, мн. клубы́, -о́ў, м.

Верхняя частка бядра.

Выбіць нагу з клуба.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́клинить сов. вы́біць клін;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адшпунтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак., што.

Выбіць, вырваць шпунт; адкрыць.

А. бочку з квасам.

|| незак. адшпунто́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́красаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

Выбіць, высечы крэсівам (іскру, агонь).

|| незак. выкраса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і выкрэ́сваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́хлопать сов., прост. вы́біць, мног. павыбіва́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)