Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вараннё́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
вараннё́ |
| Р. |
варання́ |
| Д. |
варанню́ |
| В. |
вараннё́ |
| Т. |
вараннём |
| М. |
варанні́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
вараннё, -ння́ собир., ср. вороньё
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вараннё, ‑я, н., зб.
1. Чарада варон. Над свежай раллёй каркала і круцілася, ходзячы за плугамі, вараннё. Краўчанка.
2. перан. Разм. Пра зайздросных, прагных людзей, якія імкнуцца пажывіцца чужым дабром. Тут папаўся раннім ранкам Партызан Камінскі. Незлічона паляцела Варання ліхога. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
варо́на, -ы, мн. -ы, -ро́н, ж.
1. Птушка сямейства крумкачовых з чорна-шэрым або чорным апярэннем.
2. перан. Пра нерастаропнага, нехлямяжага чалавека (разм.).
◊
Белая варона — пра чалавека, які рэзка выдзяляецца чым-н. сярод іншых.
Варон лічыць — быць разявакам.
|| зб. вараннё, -я́, н. (да 1 знач.).
Наляцела в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вараннё ’падобныя да варон птушкі’ (З нар. сл.). Да варона з суфіксам зборнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вороньё ср., собир. вараннё, -ння́ ср.; груганнё, -ння́ ср., крумкачы́, -чо́ў мн.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ралля́, ‑і, ж.
Узаранае поле, узараная глеба. За горкай было крыху незаворанага поплаву, а далей, аж да самай вёскі, ішла ралля. Кулакоўскі. Над свежай раллёй каркала і круцілася, ходзячы за плугамі, вараннё. Краўчанка. Вязнучы ў свежай раллі, хлопчыкі рухаліся павольна. Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зе́мскі, ‑ая, ‑ае.
Гіст.
1. Агульнадзяржаўны. Земскі сабор.
2. Які меў адносіны да земства. Земскі сход. // Які належаў земству. Земская школа. Земская бальніца. // Які знаходзіўся на службе ў земстве. Земскі ўрач.
3. у знач. наз. зе́мскі, ‑ага, м. Тое, што і земскі начальнік. Як бач зляцелася ўсё вараннё — прыстаў, земскі, суддзя... Якімовіч.
•••
Земскі начальнік гл. начальнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кружы́ць, кружу, кружыш, кружыць; незак.
1. каго-што. Прыводзіць у кругавы рух, застаўляць рухацца па кругу; круціць, вярцець. [Кавалеры] хвацка кружылі сваіх дам. Колас. Кружыць лісце вецер, Рве салому з хаты. Астрэйка.
2. Разм. Тое, што і кружыцца (у 2 знач.). Высока ў паднябессі, сумна і адзінока, кружыць коршак — няўжо адтуль выглядае сабе здабычу? Сачанка.
3. Ісці, зварочваючы ў бакі, часта мяняючы напрамак руху; блукаць. Пятнаццаць дзён мы кружылі бясконцымі дарогамі па пярэстых і залатых лясах, па карчэўю балот, па зжатых і сумных палях, дзе на іржэўніку завівалася павуціна і пражэрліва крычала вараннё. Каваль. Лявонка пабег на голас. Доўга кружыў па сцяжынках, прабіраўся праз густы бярэзнік. Шуцько.
4. Узнімаць снег, пыл, месці (пра мяцеліцу, завіруху і пад.). На двары кружыла мяцеліца. Галавач.
•••
Кружыць галаву — а) выклікаць галавакружэнне. Кружылі мядовым водарам галаву ліпы. Васілевіч; б) перан. пазбаўляць магчымасці разважаць, аб’ектыўна адносіцца да навакольнага. Поспех кружыць галаву.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)