вало́ссе, -я, н., зб.
1. Шэрсць, волас жывёлы.
2. Валасы (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вало́ссе
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
вало́ссе |
| Р. |
вало́сся |
| Д. |
вало́ссю |
| В. |
вало́ссе |
| Т. |
вало́ссем |
| М. |
вало́ссі |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вало́ссе собир., ср.
1. во́лос м.;
2. во́лосы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вало́ссе, ‑я, н., зб.
1. Шэрсць, волас жывёлы. Хлапчанё сядзела на мураўцы каля прызбы сваёй хаты і старанна разблытвала доўгае конскае валоссе. Кулакоўскі.
2. Разм. Валасы. На няголеным твары.. [Піліпоўскага] выбівалася рыжаватае валоссе. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вало́ссе ’валасяное покрыва’ (З нар. сл.). Да волас з суфіксам зборнасці ‑ьje‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спаражні́ць, ‑ражню, ‑рожніш, ‑рожніць; зак., што.
1. Зрабіць парожнім, пазбавіўшы ад змесціва. Пакуль мы спаражнілі міску, хмара праскочыла і на дварэ зноў прамянілася ліпеньскае сонца і цалавала спелае жытняе валоссе. Сташэўскі. Міход залпам спаражніў пляшку, вылез з-за стала і выцягнуў за руку Галю. Павёў у другі пакой. Сабаленка.
2. Разм. Выдаліць з арганізма рэшткі ператраўленай ежы. Спаражніць жывот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Касні́к ’істужка’; ’тасёмка’; ’шнурок, сплецены з нітак, якім карысталіся пры красанні агню’, ’наогул вузкія палоскі чаго-н., шматы’ (Сл. паўн.-зах.), ’істужка’ (Сцяшк. МГ). Параўн. прыклад у Сцяшк.: «У дзяўчынкі прыгожы каснік у касе». Не цяжка схіліцца да думкі, што гэта слав. слова *kosьnikъ (да *kosa ’валасы’, *kosьnikъ ’істужка для кос’). Але сітуацыя тут зусім іншая. Бел. каснік запазычана з літ. мовы (гл. Сл. паўн.-зах., 2, 433): параўн. літ. kasnỹkas ’тс’. Гэта вытворнае на літ. глебе ад літ. kasà ’каса, валоссе’ (падрабязна гл. у Фрэнкеля, 1, 226) па мадэлях літ. словаўтварэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́лос м.
1. во́лас, -са м., мн. валасы́, -со́ў, собир. вало́ссе, -сся ср.;
2. собир. во́лас, -су м.; (шерсть) шэрсць, род. шэ́рсці ж.; (свиной) шчаці́нне, -ння ср.; (овечий) во́ўна, -ны ж.;
◊
красне́ть до корне́й воло́с чырване́ць да са́мых вушэ́й;
ша́пка воло́с ша́пка валасо́ў;
(дожи́ть) до седы́х воло́с (дажы́ць) да сівы́х валасо́ў;
во́лосы ста́ли ды́бом валасы́ ста́лі ды́бам (ды́барам, дубка́);
ни на во́лос ні на во́лас;
во́лосы рвать на себе́ валасы́ рваць на сабе́;
притяну́ть за во́лосы прыцягну́ць за валасы́;
сня́вши го́лову, по волоса́м не пла́чут посл. зня́ўшы галаву́, па валаса́х не пла́чуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)