брыта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
Надзяваць аброць, пятлю вяроўкі на галаву, шыю жывёліны.
Б. жарабца.
|| зак. забрыта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
брыта́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
брыта́ю |
брыта́ем |
| 2-я ас. |
брыта́еш |
брыта́еце |
| 3-я ас. |
брыта́е |
брыта́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
брыта́ў |
брыта́лі |
| ж. |
брыта́ла |
| н. |
брыта́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
брыта́й |
брыта́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
брыта́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
брыта́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Надзяваць аброць, пятлю вяроўкі на галаву, шыю жывёліны; браць на вяроўку. Пад вечар нейкія коннікі напалі на нас і сталі брытаць падласую цёлачку. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Брыта́ць 1 ’закілзаць’ (Шпіл., Нас.). Рус. брота́ть, заброта́ть, укр. брота́ти ’тс’. З *брътати (< *о‑брътати < *об‑рът‑ати да прэфікса об‑ і рътъ ’рот’). Бернекер, 92; Ільінскі, РФВ, 70, 274; Ваян, RÉS, 22, 9; Фасмер, 1, 219. Параўн. аброць.
Брыта́ць 2 ’заблытваць (ніткі)’ (Сцяц.). Відавочна, таго ж паходжання, што і брыта́ць 1 (гл.). Магчыма, не без уплыву дзеяслова блы́таць (гл.). Але не выключаецца, што брыта́ць ’блытаць, заблытваць’ < блытаць (з нерэгулярным ‑р‑ замест ‑л‑: параўн. брага́ць < блага́ць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
забры́тваць, -аю, -аеш, -ае; незак., каго.
Тое, што і брытаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вы́брытаць ’разблытаць, расплясці’ (Федар.). Ад брытаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Забрыта́ць ’надзець аброць’ (ТСБМ). Рус. дыял. смал., кур., арл., варонеж., цвяр., тул. заброта́ть ’тс’, смал., кур., тул. ’падпарадкавацца’. Утворана з прэфіксам за‑ ад брытаць (гл.), звязанага, відаць, з аброць (гл.), у якім выдзяляюць услед за Міклашычам (285) прэфікс *ob‑ і корань *rъt‑ (гл. рот).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абро́ць ’аброць, вуздэчка (з мачала або вяроўкі)’, абротачка, абротка, абротаць. Рус. оброть, укр. оброть, ст.-рус. оброть, обръть, обрътити ’надзяваць наморднік’, польск. obretka ’аброць, кантар’. Да ob‑rъtь Міклашыч, 285; Развадоўскі, Wybór, 1, 301, гл. рот. Корнеў (ВФ ЛГУ, 2, 23–24) робіць спробу звязаць аброць з бел. брытаць ’надзець вуздэчку’, брытаніць ’біць вуздэчкай’, рус. пск. брутать ’закілзваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)