башма́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м. (спец.).
На чыгунцы: клінападобная калодка, якая падкладваецца пад колы вагонаў, каб спыніць іх рух.
|| прым. башма́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
башма́к
‘абутак’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
башма́к |
башмакі́ |
| Р. |
башмака́ |
башмако́ў |
| Д. |
башмаку́ |
башмака́м |
| В. |
башма́к |
башмакі́ |
| Т. |
башмако́м |
башмака́мі |
| М. |
башмаку́ |
башмака́х |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
башма́к
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
башма́к |
башмакі́ |
| Р. |
башмака́ |
башмако́ў |
| Д. |
башмаку́ |
башмака́м |
| В. |
башма́к |
башмакі́ |
| Т. |
башмако́м |
башмака́мі |
| М. |
башмаку́ |
башмака́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
башма́к, -ка́ м., спец. башма́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
башма́к
1. чараві́к, -ка м.;
2. спец. башма́к, -ка́ м.;
◊
быть под башмако́м (у кого) быць пад пято́й (у каго);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
башма́к, ‑а, м.
Спец. Асобы від тормаза ў выглядзе клінападобнай калодкі, якая падкладаецца пад колы вагонаў, каб спыніць іх рух. Там вагоны чакае башмачнік: ён спрытным рухам кладзе на рэйку тармазны башмак, і вагоны спыняюцца. Васілёнак. // Розныя прыстасаванні ў жняярках, камбайнах, экскаватарах, што ўжываюцца ў якасці апоры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Башма́к 1 ’чаравік’ (Шат., Касп., Сакал.). Рус. башма́к, укр. башма́к. Запазычанне з цюрк. моў (тур., чагат. bašmak). Міклашыч, 8, 415; Бернекер, 45; Фасмер, 1, 139, параўн. яшчэ Заянчкоўскі, Stud. orient., 37; Рудніцкі, 92; Шанскі, 1, Б, 63–64.
Башма́к 2 (тэхн.) (БРС). Укр. башма́к ’тс’. Запазычанне з рус. башма́к ’тс’ (а гэта да башма́к ’чаравік’ < цюрк., гл. вышэй). Рус. башма́к як тэхнічны тэрмін — калька з зах.-еўрап. моў (параўн., напр., ням. Schuh ’чаравік; башмак’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хада́к, -ка́ м., разг. башма́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тармазны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да тормаза. Тармазны цэх. Тармазны вінт. // Які служыць тормазам, з’яўляецца тормазам. Тармазны башмак. // Які мае тормаз. Тармазное кола. Тармазны вагон. // Які абслугоўвае тормаз. Тармазны кандуктар.
2. Спец. Звязаны з тармажэннем (у 2 знач.). Тармазная рэакцыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Паты́нкі ’туфлі’ (Бес.), ’самаробныя тапкі’ (малар., Сл. Брэс.), патункі ’жаночыя туфлі’ (Федар. 7). З польск. patynek, patynki ’плыткія жаночыя туфлі’, якое з італ. pattino ’сандалі’ (Брукнер, 399) або франц. patin ’полаз’, ’башмак’ (Варш. сл., 4, 92).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)