атуля́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
атуля́ю |
атуля́ем |
| 2-я ас. |
атуля́еш |
атуля́еце |
| 3-я ас. |
атуля́е |
атуля́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
атуля́ў |
атуля́лі |
| ж. |
атуля́ла |
| н. |
атуля́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
атуля́й |
атуля́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
атуля́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
атуля́ць несов., см. ату́льваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
атуля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе.
Незак. да атуліць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
атулі́ць, атулю́, ату́ліш, ату́ліць; ату́лены; зак., каго-што.
1. Ахінуць, агарнуць з усіх бакоў.
А. коўдраю.
2. перан. Абвалачы чым-н.
Цішыня атуліла вёску.
|| незак. атуля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і ату́льваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
атуля́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; незак.
1. Незак. да атуліцца.
2. Зал. да атуляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
атулі́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
атулю́ |
ату́лім |
| 2-я ас. |
ату́ліш |
ату́ліце |
| 3-я ас. |
ату́ліць |
ату́ляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
атулі́ў |
атулі́лі |
| ж. |
атулі́ла |
| н. |
атулі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
атулі́ |
атулі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
атулі́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Ахіля́ць ’ахінаць, ухутваць’, ахіляцца ’ахінацца, укручвацца’ (Сцяц.). Ад хіліць ’згібаць’; супадзенне значэнняў і тэрытарыяльнае суседства з польск. ochytać ’атуляць, укрываць, абараняць’, магчыма, сведчыць пра ўплыў, параўн. таксама кобр. охылянка ’вялікая хустка ахінаць плечы’ (Бел. дыял., 145), дзе спалучэнне хы можа разглядацца як дыялектная з’ява ці прыкмета запазычанасці слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крыць, крыю, крыеш, крые; заг. крый; незак., што.
1. Рабіць над чым‑н. страху, дах, верх. Крыць павець. Крыць хату. Крыць машыну брызентам. // Разм. Рабіць (страху, дах і пад.). Будаўнікі канчалі крыць дахі баракаў. Броўка.
2. Разм. Прыкрываць, атуляць. Зноў вас пабачыў, бярозы старыя, ваша ўтульнасць ізноў мяне крые. Дубоўка. Неба з захаду цямнее. Крые даль смугою. Колас.
3. без дап. Разм. Ужываецца замест некаторых дзеясловаў для абазначэння дзеяння, якое выконваецца з асаблівай сілай, імклівасцю. Бераг — вось ён, зусім побач... Жвавей, матрос. Крый сажонкамі! Адпачываць будзеш пасля. «Беларусь».
4. У картачнай гульні — біць карту партнёра вышэйшай картай. Крыць валета дамай.
5. Разм. Заўзята крытыкаваць, лаяць каго‑, што‑н. Самакрытыка ў модзе — Недахопы стануць крыць. Глебка.
•••
Бог крыў гл. бог.
Крый бог (божа) — а) выражэнне перасцярогі, папярэджання не рабіць чаго‑н. Крый божа Звязаць вам З гэтым хлопцам лёс! Корбан; б) вырашэнне нежадання, недапушчальнасці чаго‑н. Калі сын з сям’ёю перабраўся ў сваю хату, дзед зрабіў брамку з замком, каб дзеці — крый божа — не залезлі ў садок. С. Александровіч.
Крыць матам каго — груба лаяць.
Няма чым крыць — няма чаго сказаць у адказ, у апраўданне.
Няхай бог крые гл. бог.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)