асяні́ць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. асяню́ асяні́м
2-я ас. асяні́ш асеніце́
3-я ас. асяні́ць асяня́ць
Прошлы час
м. асяні́ў асяні́лі
ж. асяні́ла
н. асяні́ла
Загадны лад
2-я ас. асяні́ асяні́це
Дзеепрыслоўе
прош. час асяні́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

асяні́ць сов. (о мысли и т.п.) осени́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

асяні́ць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго.

Высок. Нечакана з’явіцца, узнікнуць (пра думку, здагадку і пад.); прыйсці на думку каму‑н. Раптам Барыса асяніла яшчэ адна ідэя. Асіпенка. І новая думка асяніла.. [цётку Ганну]. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Асяні́ць ’нечакана ўзнікнуць (пра думку)’. Магчыма, з стараславянскай праз старарускую ці рускую. Стараславянскае слова ўтворана ад сѣнь ’цень’ (гл. сенцы) са значэннем ’пакрыць ценню’, ’прыкрыць, захаваць’ > ’сайсці звыш’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

асяня́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе.

Незак. да асяніць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

асянёны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад асяніць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ *Наказна́ць, накэзнаты ’закілзаць (каня)’ (брэсц., Нар. лекс.). Калі гэта не пераробка з кілзаць, то хутчэй за ўсё можа быць аднесена да *kazrib, параўн. польск. kazń ’пакаранне’, гл. казна́, асяніць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

осени́ть сов.

1. (покрыть как сенью) ахіну́ць, агарну́ць, акры́ць;

2. перен. асяні́ць, натхні́ць;

его́ осени́ла мысль яму́ тра́піла ду́мка;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)