Аляксе́й
назоўнік, уласны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
Аляксе́й |
Аляксе́і |
| Р. |
Аляксе́я |
Аляксе́яў |
| Д. |
Аляксе́ю |
Аляксе́ям |
| В. |
Аляксе́я |
Аляксе́яў |
| Т. |
Аляксе́ем |
Аляксе́ямі |
| М. |
Аляксе́ю |
Аляксе́ях |
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нелюбо́ў, ‑бві, ж.
Непрыязнасць, непрыхільнасць. Дагэтуль [Раю] больш хвалявала нелюбоў вучняў да Віктара Паўлавіча, чым яго прыдзіркі да Аляксея. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цельпукава́ты, ‑ая, ‑ае.
Разм. Няскладны, непаваротлівы. Шыракаплечы, магутны, з кароткай шыяй, крыху цельпукаваты Саша Камінскі выглядаў асілкам супраць худзенькага, зусім дробненькага Аляксея Дубені. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здагна́ць, ‑ганю, ‑гоніш, ‑гоніць; зак., каго-што.
Разм. Тое, што і дагнаць. На пляцы Аляксея здагнаў хуткі газік. Мележ. Конь вырвецца — здагоніш і зловіш, а слова вырвецца — не зловіш. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падвячо́ркаваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Есці днём, паміж абедам і вячэрай. Гаспадыня паставіла на стол ежу і запрасіла Аляксея: — Сядайце сілкавацца. Добрыя людзі падвячоркаваць збіраюцца, а вы яшчэ і не абедалі. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
субардына́цыя, ‑і, ж.
Сістэма строгага падпарадкавання малодшых старшым, заснаваная на правілах службовай дысцыпліны. Забыўшыся на свой спінінг, на прысутнасць дзядзькі Сцяпана і на ўсе субардынацыі, дырэктар школы, як хлапчук, з радасным крыкам бег да Аляксея. Шамякін. [Мікалай Мікалаевіч:] — Забудзем субардынацыю; мы ж сябры, аднадумцы, пакуль што не на службе. Грахоўскі.
[Лац. subordinatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паслядо́ўнік, ‑а, м.
Той, хто прытрымліваецца чыіх‑н. поглядаў, якога‑н. вучэння і кіруецца імі ў сваёй дзейнасці; той, хто бярэ прыклад з каго‑н. Паслядоўнікі Аляксея Стаханава. □ Апавяданні Я. Коласа і яго паслядоўнікаў прасякнуты пафасам узвелічэння чалавека працы. Пшыркоў. У Сярмяжкі безліч паслядоўнікаў, свой багаты вопыт ён ахвотна перадае другім. Дадзіёмаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уступі́цца, уступлюся, уступішся, уступіцца; зак.
Заступіцца за каго‑, што‑н., узяць пад сваю ахову. Сказала.. [Ганна] крыўднае слова Аляксею, а за Аляксея ўступілася яго жонка. Чорны. — Спрыту яму пазычаць не трэба, — уступіўся за сына Яўсей. Сабаленка. — Ціхі ён у нас, пане, — уступілася за сына маці, якая сядзела на палку каля малых дзяцей. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упы́нак, ‑нку, м.
Разм. Спакой. Дома ён не знаходзіў упынку. Маці адчувала прычыну і сілком пачала выпраўляць Аляксея на вячэрнія пагулянкі. Пальчэўскі. Памяць! Ні ўпынку, ні прыпынку ёй. Сабаленка.
•••
Без упынку — не перастаючы, не сціхаючы, не абмяжоўваючы сябе. Хтосьці без упынку балесна енчыць і стогне. Мядзёлка. Ліна балбатала без упынку. «Маладосць».
Няма (не мець) упынку — нельга стрымаць, спыніць. [Крывіцкі:] — Няма ўпынку на хлопцаў, усюды яны ўлезуць. Лобан. Ціха. Толькі лье і лье дождж, няма на яго сёння ўпынку. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паважа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. Адчуваць павагу, адносіцца з павагай да каго‑, чаго‑н. Паважаць старэйшых. □ І вучні, і мы, настаўнікі, любілі і паважалі Аляксея Іванавіча за яго любоў да сваёй працы. Скрыпка. Маці.. кіравалася інтарэсамі меншага сына, якога яна дужа любіла і паважала. Колас.
2. Любіць, цаніць што‑н. Маці з бацькам звычайна казалі, што яны не надта паважаюць .. [бліны з мачанкай], і сваю долю таксама аддавалі дзецям. Якімовіч. Таня сказала, што яна паважае эстрадную музыку. Грамовіч. Свае ўласцівасці ўсе людзі маюць. Адны — рыбалку паважаюць. З бляшнёй ля пелькі могуць векаваць. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)