адча́йны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. адча́йны адча́йная адча́йнае адча́йныя
Р. адча́йнага адча́йнай
адча́йнае		 адча́йнага адча́йных
Д. адча́йнаму адча́йнай адча́йнаму адча́йным
В. адча́йны (неадуш.)
адча́йнага (адуш.)		 адча́йную адча́йнае адча́йныя (неадуш.)
адча́йных (адуш.)
Т. адча́йным адча́йнай
адча́йнаю		 адча́йным адча́йнымі
М. адча́йным адча́йнай адча́йным адча́йных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

адча́йны, -ая, -ае.

1. Поўны адчаю; надзвычай цяжкі, роспачны, безвыходны.

А. крык.

Адчайнае становішча.

2. Рашучы, адважны, рызыкоўны, дзёрзкі.

А. чалавек.

|| наз. адча́йнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адча́йны (проникнутый отчаянием) отча́янный

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адча́йны, ‑ая, ‑ае.

1. Поўны адчаю, адчайнасці; роспачны. — Мама! — даляцеў адчайны дзіцячы крык, перамешаны з плачам. Васілевіч. Паплылі думкі, сумныя, адчайныя, нейкія недарэчныя. Гамолка.

2. Рашучы, адважны, безразважны; небяспечны, рызыкоўны, дзёрзкі. [Пятра] апанавала неразумная адчайная адвага. Шамякін. Адчайная думка застраміла кухару мазгі, і ён паманіў князёвага ката выстаўленымі пальцамі. Гарэцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

галаварэ́з, -а, мн. -ы, -аў, м. (разм.).

Адчайны чалавек (пра сарвігалаву, бандыта і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бедо́вый разг. адча́йны, сме́лы, гарэ́зны, сваво́льны; разг. (редко) бядо́вы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

а́ховый прост.

1. (плохой, скверный) дрэ́нны, ке́пскі, благі́;

2. (отчаянный, озорной) адча́йны, адва́жны, рызыко́ўны, дзёрзкі, гарэ́злівы, сваво́льны;

а́ховый па́рень адча́йны (адва́жны) хло́пец.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Нешмана́ць ’не звяртаць увагі; не слухацца’ (Некр.), nieszmanajka ’адчайны чалавек’ (Пятк.). Гл. шманаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

отча́янный

1. (проникнутый отчаянием) ро́спачны, адча́йны;

отча́янный взгляд ро́спачны (адча́йны) по́зірк;

2. (безрассудно смелый) адча́йны; (яростный) шалёны; (опасный) небяспе́чны; (рискованный) рызыко́ўны;

отча́янная голова́ адча́йная галава́;

отча́янное сопротивле́ние адча́йнае (шалёнае) супраціўле́нне;

отча́янное предприя́тие небяспе́чнае (рызыко́ўнае) прадпрые́мства;

отча́янный посту́пок адча́йны ўчы́нак;

3. (сильно увлекающийся чем-л.) заўзя́ты, страшэ́нны;

отча́янный боле́льщик заўзя́ты бале́льшчык;

4. (очень плохой) разг. (ве́льмі) дрэ́нны, ніку́ды не ва́рты;

отча́янное поведе́ние ве́льмі дрэ́нныя (ніку́ды не ва́ртыя) паво́дзіны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мушкаты́р ’неспакойны, адчайны чалавек’ (Федар. 4). У выніку пераносу семантыкі з ⁺мушке́тыр, якое з польск. muszkietyr ’салдат, узброены мушкетам’. Да мушке́т (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)