адкі́нуцца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
адкі́нуся |
адкі́немся |
| 2-я ас. |
адкі́нешся |
адкі́нецеся |
| 3-я ас. |
адкі́нецца |
адкі́нуцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
адкі́нуўся |
адкі́нуліся |
| ж. |
адкі́нулася |
| н. |
адкі́нулася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
адкі́нься |
адкі́ньцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
адкі́нуўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
адкі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.
1. Адхіліцца, адваліцца назад тулавам.
А. на спінку крэсла.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раптоўна адчыніцца, адпасці, адсунуцца ў бок.
Адкінуліся дзверцы.
Адкінуліся шторы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вярнуцца зноў, аднавіцца (пра хваробу).
Адкінулася гарачка.
4. перан. Перастаць цікавіцца, аддаліцца, адвярнуцца.
Адкінуліся кавалеры, засталася адна.
|| незак. адкі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адкі́нуцца сов.
1. отвали́ться, отпа́сть;
2. (отклониться назад) отки́нуться;
3. перен., разг. (перестать интересоваться) отверну́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адкі́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
1. Адхіліцца, адваліцца назад (пра чалавека, пра часткі яго цела). Ільіч весела засмяяўся, аж неяк адкінуўся назад, а потым пасуравеў і нахмурыў бровы, якія сышліся на пераноссі. Гурскі. Максім сядзеў спіной да акна, адкінуўшыся назад, на пачарнелы дубовы падаконнік. Кудравец. // Адваліцца, легчы на спіну. Палкоўнік, злосны і зняможаны, адкінуўся на падушку, з пакутніцкім выглядам заплюшчыў вочы. Чорны. // Хутка перамясціцца, аддаліцца ад чаго‑н. Інстынктыўна, як сядзеў, [Ігнат] адкінуўся яшчэ далей у глыб вагона. Галавач. [Сцяпан:] — Добра, што ў.. [чалавека] якраз граблі на возе былі, то ён стаўпцом.. [сабаку] па лбе стукнуў, дык той адкінуўся, а то парваў бы, з воза б сцягнуў. Крапіва.
2. Раптоўна адчыніцца, адваліцца, адпасці. Рэзка адкінуліся брызентавыя дзверцы ў кузаве. У вочы ўдарыў свет дня. Арабей. // Падняцца, апусціцца, адсунуцца ўбок (пра тое, што закрывае, захінае). Адкінуліся шторы — і ў акне з’явілася постаць.
3. Вярнуцца зноў, аднавіцца (пра хваробу). [Маці:] — З хваробай не жартуй: яшчэ другім наваратам адкінецца. Якімовіч.
4. перан. Перастаць цікавіцца, аддаліцца. І вось Тоня датанцавалася: адкінуўся Косцік, адкінуўся ў найвялікшым сумненні. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адкі́нуцца ’адмовіцца’ (Некр.). Магчыма, калька з польск. odrzucić, тады зваротная форма пад уплывам адмовіцца. Параўн. польск. zarzut і бел. закід.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запроки́нуться закі́нуцца; адкі́нуцца; задра́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
отки́нуться адкі́нуцца, мног. паадкіда́цца, паадкі́двацца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
отвали́ться адвалі́цца, адкі́нуцца; (отпасть — ещё) адпа́сці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адкі́двацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да адкінуцца.
2. Зал. да адкідваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
закі́нуцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -нецца; зак.
1. Згубіцца, зваліўшыся куды-н., за што-н. (разм.).
Ножык кудысьці закінуўся.
2. Адкінуцца назад.
Галава закінулася.
|| незак. закіда́цца, -а́ецца і закі́двацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)