адзі́на

прыслоўе, утворана ад прыметніка

станоўч. выш. найвыш.
адзі́на - -

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

адзі́на, прысл. да адзіны (у знач. ўзмацняльна-абмежавальнага слова: «толькі», «адно», «выключна»).

А. магчымы спосаб.

А. правільны шлях.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адзі́на нареч. еди́нственно;

а. магчы́мы спо́саб — еди́нственно возмо́жный спо́соб

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адзі́на ​1,

Прысл. да адзіны (у значэнні ўзмацняльна-абмежавальнага слова: «толькі», «адно», «выключна»). Адзіна магчымы спосаб. Адзіна правільны шлях.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адзі́на ​2...,

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае слову «адзіны» (у 1, 3 знач.), напрыклад: адзінабожжа, адзінаборства, адзінаверац, адзінакроўны, адзінаначалле, адзінаўладдзе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адзіна...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:

1) які мае толькі адно, звязаны толькі з чым-н. адным, напр.: адзінабожжа, адзінаверства, адзінаспадчыннасць, адзінашлюбнасць;

2) які робіцца, ажыццяўляецца толькі адным, адзіным або адзін на адзін, напр.: адзінаначалле, адзінаўладдзе.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мона... (а таксама мана...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню словам «адно», «адзіна», напрыклад: монатэізм, монакультура.

[Ад грэч. mónos — адзін.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

еди́нственно нареч.

1. адзі́на;

еди́нственно возмо́жный спо́соб адзі́на магчы́мы спо́саб;

2. (только, исключительно) адно́, то́лькі, выклю́чна;

э́тим мы обя́заны еди́нственно ему́ гэ́тым мы абавя́заны то́лькі (выклю́чна) яму́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нао́гул, прысл.

1. Увогуле, ва ўсіх адносінах.

Н. гэта адзіна правільнае рашэнне.

2. Заўсёды, ва ўсіх выпадках.

Ён н. такі.

3. У агульных рысах, у цэлым.

Гаварыць н.

4. Ужыв. ў знач. абагульняючага слова.

Н. ён імкнуўся дапамагаць абяздоленым.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

То́лькі ’выключна, адзіна, ’зусім нядаўна’, ’ледзь, ледзьве’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Ласт., Байк. і Некр., Федар. 4, Сержп. Прык., Сл. ПЗБ, Растарг.), ’столькі’ (Сцяшк., ЛА, 5), то́лька, ’выключна; ледзь’ (Бяльк.), ’столькі, у такой колькасці’ (смарг., Сл. ПЗБ), то́лько ’выключна, адзіна’ (вільн., Сл. ПЗБ), ’тс’, ’столькі’ (ТС), туо́лько ’выключна, адзіна; столькі, у такой колькасці’ (беласг., Сл. ПЗБ), ст.-бел. толико ’толькі, столькі’ (Ст.-бел. лексікон), только ’тс’ (Альтбаўэр); сюды ж то́лякі ’нядаўна’ (Сцяшк. Сл.), то́лечка ’толькі’ (Гіл.), то́лечкі ’тс’ (Янк. 2), ’толькі (памяншальнае)’ (Растарг.), ’толькі што’ (Жд. 1), то́лечкі ’тс’ (Ян., Мат. Маг., Нар. Гом.), то́лячкі ’тс’ (Чэрн., Сцяшк. Сл.), то́лічка ’малая колькасць’, то́лічкі ’чуць-чуць’ (Нас.). Укр. ті́льки ’адзіна, выключна’, ті́лько ’тс’, дыял. ’столькі’, рус. то́лько ’выключна; ледзь; аднак’, польск. tylko ’тс’, чэш. tolik ’столькі’, toliko ’выключна’, славац. toľko ’столькі’, toľký ’такі вялікі, такі значны’, славен. tolíko ’столькі’, tólik ’такі вялікі’, серб.-харв. то̏лико, толѝко ’столькі’, макед. толку ’тс’, балг. то́лко ’тс’. Прасл. *toliko прысл. ад *tolikъ ’такі вялікі, такі на колькасці’, якое з’яўляецца суфіксальным утварэннем ад прасл. *toli ’столькі’, параўн. укр. дыял. ті́лький ’такі па колькасці’, рус. дыял. только́й ’такі’, старое польск. tylki, telki ’такі вялікі, такі па велічыні’, чэш. дыял. telký, teľký ’тс’, славац. toľký ’тс’, в.-луж. telki ’такі вялікі’, славен. tólik ’тс’, серб.-харв. толѝки ’тс’, дыял. tolȉk ’тс’, балг. дыял. то́лки ’тс’, ст.-слав. толикъ ’такі вялікі, такі шматлікі’. У неславянскіх мовах аналагічныя ўтварэнні — грэч. τηλίκος ’такі вялікі, такі моцны’, лац. tālis ’такі; такі важны, значны’ (Фасмер, 4, 74–75; Брукнер, 589; Махэк₂, 646–647; Бязлай, 4, 194; ЕСУМ, 5, 579; Борысь, 658). Паводле ESSJ SG (2, 682), парадак словаўтварэння адваротны: *tolikъ ад *toliko.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)