абярну́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
абярну́ся |
абе́рнемся |
| 2-я ас. |
абе́рнешся |
абе́рнецеся |
| 3-я ас. |
абе́рнецца |
абе́рнуцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
абярну́ўся |
абярну́ліся |
| ж. |
абярну́лася |
| н. |
абярну́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
абярні́ся |
абярні́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
абярну́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абярну́цца, абярну́ся, абе́рнешся, абе́рнецца; абярні́ся; зак.
1. Павярнуць галаву, тулава назад, убок, аглянуцца.
А. на знаёмы голас.
2. Паваліцца на бок, перакуліцца; разліцца, высыпацца з перавернутай пасудзіны.
Малако абярнулася.
Воз з сенам абярнуўся.
3. Схадзіць, з’ездзіць куды-н. і вярнуцца назад; справіцца (разм.).
За гадзіну можна два разы а.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Ператварыцца ў новую якасць, змяніцца; нечакана набыць іншы кірунак, сэнс.
Гора абярнулася ў радасць.
Хто ведае, як усё абернецца.
5. кім-чым або ў каго-што. У казках і павер’ях: ператварыцца ў каго-, што-н. пры дапамозе чараў.
А. дрэвам.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зрабіць абарот (пра капітал, грошы).
Капітал абярнуўся ў адзін год.
7. Змяніць веру.
А. ў іншую веру.
|| незак. абаро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абярну́цца сов.
1. опроки́нуться, повали́ться, переверну́ться;
2. оберну́ться, огляну́ться;
3. эк. оберну́ться;
4. (о ходе дела, об обстоятельствах) оберну́ться;
спра́ва — ~ну́лася дрэ́нна де́ло оберну́лось пло́хо;
5. фольк. оберну́ться, обороти́ться;
а. во́ўкам (у во́ўка) — оберну́ться (обороти́ться) во́лком (в во́лка);
6. (склониться к чему-л.) обрати́ться;
а. ў другу́ю ве́ру — оберну́ться в другу́ю ве́ру;
7. разг. (туда и обратно) оберну́ться;
за дзень два разы́ ~ну́ўся — за́ день два ра́за оберну́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абярну́цца, абярнуся, абернешся, абернецца; зак.
1. Паваліцца на бок, перавярнуцца, перакуліцца. Санкі толькі скрыпелі ды пагрозліва перавальваліся з боку на бок на выбоінах, але абярнуцца, мусіць, не паспявалі. Дамашэвіч. Здалося, што зараз упадзе столь, абернуцца сцены і падушаць людзей, а хата была паўнюткая. Лужанін. // Разліцца, выліцца, высыпацца з перавернутай пасудзіны. Малако абярнулася.
2. Павярнуць галаву, тулава назад, убок; аглянуцца. Антось абярнуўся: перад ім стаялі начальнік міліцыі, дэпутат сельсавета і старшыня калгаса. Скрыпка. Злачынец раптоўна абярнуўся назад і працягнуў руку, у якой быў рэвальвер. Чорны.
3. Звярнуцца з чым‑н. да каго‑н. — Табе куды ехаць? — абярнуўся Рыгор да Ганны на ты і сумеўся. Гартны.
4. Разм. Прайсці шлях у якім‑н. напрамку і вярнуцца назад за які-небудзь адрэзак часу; звярнуцца. Мо паспрабаваць заўтра два разы абярнуцца, ночы ж доўгія... Б. Стральцоў.
5. перан. Змяніцца, ператварыцца ў новую якасць. Ён пазбыў свой цяжкі клопат і яго бацькава гора абярнулася ў радасць: ён знайшоў свайго сына і даручыў яго надзейным людзям. Колас. // Нечакана набыць іншы напрамак, іншы сэнс. Больш таго, гэты падвох абярнуўся супроць саміх паліцаяў. Васілевіч. І чым бліжэй да прахадной, тым больш запаволены і карацейшы становіцца крок.. Апошняя сустрэча... А зрэшты, хіба хто ведае наперад, як усё абернецца... Мыслівец. // У казках і рэлігійных павер’ях — ператварыцца ў каго‑, што‑н. пры дапамозе чараў. Абярнуцца ў камень. □ У народзе ходзяць чуткі, быццам князь Усяслаў умее абярнуцца ў рысь ці ваўка і блукае ўначы па дарогах. В. Вольскі.
6. Спец. Зрабіць абарот (у 3 знач.) (пра капітал, грошы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абаро́чвацца гл. абярнуцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абарача́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.
Незак. да абярнуцца (у 4, 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абаро́чвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да абярнуцца.
2. Зал. да абарочваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паабаро́чвацца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.
Абярнуцца — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. Хлопцы паабарочваліся. Збаны паабарочваліся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакулі́цца, -кулю́ся, -ку́лішся, -ку́ліцца; зак. (разм.).
1. Перавярнуцца дном, нізам уверх ці паваліцца набок, на спіну, абярнуцца.
Павозка перакулілася.
2. цераз што. Перавярнуцца цераз галаву або перакуліцца цераз каго-, што-н.
П. цераз плот.
|| незак. пераку́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
опроки́нуться
1. перакулі́цца, абярну́цца;
2. (повалиться) павалі́цца, звалі́цца; (вывалиться) вы́валіцца; вы́куліцца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)