Verbum

ра́кавіна, -ы, мн. -ы, -він, ж.

1. Цвёрдае ахоўнае покрыва некаторых беспазваночных жывёл у выглядзе вітай, авальнай або створкавай каробкі.

Р. малюска.

2. Назва розных прадметаў, якія сваім знешнім выглядам нагадваюць ракавіну (у 1 знач.).

Вушная р.

Мыцца над ракавінай.

3. Пустата ў метале, бетоне, гіпсе і пад., утвораная пры пераходзе рэчыва з вадкага стану ў цвёрды (спец.).

Усадачная р.

|| памянш.-ласк. ра́кавінка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

|| прым. ра́кавінны, -ая, -ае.

сок, -у, мн. -і, -аў, м.

1. Вадкасць, якая знаходзіцца ў клетках, тканках і поласцях раслінных і жывёльных арганізмаў.

Кляновы с.

Страўнікавы с.

2. Напітак, які вырабляюць з мякаці розных пладоў.

Купіць вінаграднага соку.

◊

Варыцца ў сваім саку (неадабр.) — працаваць, не падтрымліваючы сувязі з тымі, хто займаецца падобнай работай, не выкарыстоўваць іх вопыт.

Выціснуць усе сокі з каго-н. — абяссіліць празмернай работай.

У самым саку (разм.) — у росквіце фізічных сіл.

|| прым. со́кавы, -ая, -ае.

спі́ца, -ы, мн. -ы, спіц, ж.

1. Адзін з драўляных або металічных стрыжняў, які злучае калодку кола з вобадам.

У коле не хапае многа спіц.

2. Драўляны або металічны стрыжань рознага прызначэння.

3. Плоскае выгнутае шыла для пляцення лапцей.

4. Тонкі драцяны стрыжань для вязання.

◊

Апошняя спіца ў калясніцы (разм.) —

1) чалавек, які адыгрывае нязначную ролю ў жыцці, грамадстве, у якой-н. справе;

2) тое, што не мае вялікага значэння.

|| прым. спі́цавы, -ая, -ае.

су́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.

1. Выраб са скуры, тканіны і пад., прызначаны для нашэння чаго-н.; торба.

Прадуктовая с.

С. для гародніны.

2. У некаторых жывёл: поласць, складка скуры на жываце мацеры, дзе даношваецца і развіваецца дзіцяня.

С. кенгуру.

3. У анатоміі: орган, які мае выгляд полага мяшэчка са злучальнай тканкі (спец.).

Сардэчная с.

|| памянш. су́мачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 1 знач.).

|| прым. су́мачны, -ая, -ае.

счапі́ць, счаплю́, счэ́піш, счэ́піць; счэ́плены; зак., што.

1. Злучыць, прымацаваўшы адно да аднаго, зачапіўшы адно за адно.

С. вагоны.

2. Моцна злучыць (пальцы, рукі; разм.).

Настылыя пальцы не надта счэпіш.

3. з чаго. Адчапіць, зняць (разм.).

С. вядро з крука.

4. Сшыць, прышыць на скорую руку (разм.).

С. за вечар спадніцу.

|| незак. счэ́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. счапле́нне, -я, н., счэ́пліванне, -я, н. і счэп, -у, м.

|| прым. счэ́пны, -ая, -ае (да 1 знач.).

тра́нспарт, -у, М -рце, м.

1. Галіна народнай гаспадаркі, звязаная з перавозкай людзей і грузаў, а таксама сродкі для такой перавозкі.

Пасажырскі т.

Гарадскі т.

2. Перавозка грузаў.

Т. мінеральных угнаенняў па чыгунцы.

3. Партыя атрыманых або прызначаных для перавозкі грузаў.

Заўтра адпраўляецца т. з бульбай.

4. Абоз або сукупнасць якіх-н. сродкаў спецыяльнага прызначэння.

Санітарны т.

5. Судна ваеннага флоту для перавозкі грузаў і людзей.

Дэсантны т.

|| прым. тра́нспартны, -ая, -ае.

узо́р, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Малюнак, у якім спалучаюцца ў пэўным парадку лініі, колеры, фігуры і пад.

У. тканіны.

Маляўнічы ў.

Ледзяны ў. на акне (перан.).

2. чаго і без дап. Паказальны або пробны выраб.

Узоры тканіны.

У. паперы.

3. чаго і без дап. Паказальны прыклад чаго-н., што-н. дасканалае, вартае пераймання.

У. мужнасці.

У. працавітасці.

4. Спосаб канструкцыі, від, форма.

Вінтоўка новага ўзору.

|| прым. узо́рны, -ая, -ае (да 2 знач.).

фу́нкцыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. З’ява, якая залежыць ад іншай і змяняецца па меры змянення іншай з’явы.

2. У матэматыцы: закон, паводле якога кожнаму элементу аднаго мноства ставіцца ў адпаведнасць некаторы элемент іншага мноства.

Лінейная ф.

Трыганаметрычная ф.

3. Работа, спецыфічная дзейнасць, што выконваецца органам, арганізмам і пад.

Ф. залоз.

4. Роля, значэнне, назначэнне чаго-н.

Функцыі крэдыту.

5. Абавязак, кола дзейнасці.

Службовыя функцыі.

Функцыі прафкама.

|| прым. функцыяна́льны, -ая, -ае.

цар, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Тытул манарха ў некаторых краінах, а таксама асоба, якая мае такі тытул.

2. перан., каго-чаго. Першы, лепшы ў якіх-н. адносінах сярод сабе падобных.

Леў — цар звяроў.

◊

Без цара ў галаве хто (разм.) — пра неразумнага, дурнаватага чалавека.

|| памянш.-зніж. царо́к, -рка́, -ркі́, -рко́ў, м. (да 1 знач.).

|| ж. цары́ца, -ы, мн. -ы, -ры́ц.

|| прым. царо́ў, -о́ва (да 1 знач.) і ца́рскі, -ая, -ае (да 1 знач.).

чу́чала, -а, мн. -ы, чу́чал, н.

1. Напханая чым-н. скура жывёлы ці птушкі, якая знешнім выглядам нагадвае жывую жывёлу ці птушку.

Ч. зубра.

Ч. вароны.

2. Фігура, падобная на чалавека, для адпуджвання птушак у садзе, агародзе; пудзіла.

Агароднае ч.

3. Пра неахайнага, бруднага, дрэнна апранутага чалавека (разм., пагард.).

Што ў цябе за выгляд? Не чалавек, а ч.!

4. Ужыв. як лаянкавае слова (разм.).

Ч. ты гарохавае.

|| прым. чу́чальны, -ая, -ае (да 1 знач.).