Verbum

замкну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -нёны і -ну́ты; зак.

1. што. Зачыніць на замок, на ключ.

З. дзверы.

З. хату.

2. каго-што. Памясціць куды-н., зачыніўшы на замок.

З. ката ў каморы.

З. паперы ў скрынку.

3. што. Злучыць канцы, крайнія часткі чаго-н.

З. электрычны ланцуг.

З. кола акружэння.

|| незак. замыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| прым. замыка́льны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Замыкальныя мускулы (у малюска).

про́пуск, -а і -у, мн. -і, -аў, м.

1. гл. прапусціць.

2. -а. Дакумент на права ўваходу, уезду куды-н.

Паказаць п.

Уваход па пропусках.

3. -а. Тое, што і пароль (спец.).

4. -у. Няяўка на сходы, заняткі і пад.

Наведваць лекцыі без пропускаў.

5. -у. Не запоўненае, не занятае чым-н. месца (напр., у тэксце чаго-н.).

У канспекце многа пропускаў.

|| прым. прапускны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

прывалі́ць¹, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены; зак.

1. каго-што. Прыперці, прыхіліць да чаго-н. або прыціснуць зверху чым-н.

П. камень да сцяны.

2. Прыстаць да берага, да прыстані (спец.).

Параход прываліў да прыстані.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. З’явіцца, прыйсці (разм.).

Шчасце прываліла ў хату.

Прываліла многа народу. незак. прыва́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прыва́льванне, -я, н. (да 1 знач.) і прыва́л, -у, м. (да 2 знач.).

супярэ́чнасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Узаемадзеянне супрацьпастаўленых і ўзаемазвязаных сутнасцей як крыніц самаруху і развіцця (спец.).

Дыялектычныя супярэчнасці.

2. Палажэнне, пры якім адно (выказванне, думка, учынак) выключае іншае, не сумяшчальнае з ім.

С. у поглядах.

3. Выказванне або ўчынак, накіраваны супраць каго-, чаго-н.; пярэчанне, супярэчанне; процілегласць.

Супярэчнасці па цане на газ і нафту абвастраюць міжнародныя адносіны.

◊

Дух супярэчнасці — імкненне зрабіць не так, а зусім інакш.

фіксава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; -сава́ны; незак., што.

1. Адзначаць на паперы, замацоўваць што-н. у свядомасці, запамінаць.

Ф. усе дробязі.

Ф. у памяці.

2. Канчаткова ўстанаўліваць, замацоўваць.

Ф. тэрмін нарады.

3. Сканцэнтроўваць, накіроўваць.

Ф. увагу.

4. Замацоўваць у пэўным становішчы.

Ф. хворую канечнасць.

5. Апрацоўваць матэрыял хімічным рэчывам для замацавання саставу, формы (спец.).

|| зак. зафіксава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; -сава́ны.

|| наз. фіксава́нне, -я, н. і фікса́цыя, -і, ж.

хва́ля, -і, мн. -і, хваль, ж.

1. Вадзяны вал, які ўтвараецца ад гайдання паверхні вады.

Хвалі залівалі бераг мора.

2. Хістальны рух у фізічным асяроддзі ці электрамагнітным полі (спец.).

Электрамагнітныя хвалі.

Гукавая х.

3. перан., чаго. Пра масу, плынь чаго-н., што рухаецца адно за адным з пэўнымі інтэрваламі, перапынкамі.

4. перан., чаго. Узмоцнены рух, праяўленне чаго-н.

Х. дэманстрацый.

Х. мітынгаў.

|| прым. хва́левы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

цэмента́цыя, -і, ж. (спец.).

1. Спосаб умацавання грунтоў, бетонных кладак і пад. шляхам увядзення ў іх пад ціскам вадкага цэментнага раствору.

Ц. скважын.

2. Працэс здабывання з раствораў золата, серабра, медзі іх выцясненнем (як больш электрададатных) менш высакароднымі металамі (менш электрададатнымі).

3. Насычэнне паверхні малавугляроднай сталі вугляродам пры высокай тэмпературы з мэтай стварэння цвёрдага паверхневага слоя.

4. Геалагічны працэс счаплення састаўных частак горнай пароды растворанымі мінеральнымі рэчывамі.

|| прым. цэментацы́йны, -ая, -ае.

штык¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Колючая зброя, якая насаджваецца на канец ствала вінтоўкі, ружжа.

Клінковы ш.

Ісці ў штыкі (пра рукапашны бой).

2. Узброены баец, салдат (спец.).

У роце засталося сорак штыкоў (гэта значыць стралкоў-пехацінцаў).

◊

У штыкі сустракаць (прыняць) каго-н. — крайне варожа.

Трымацца на штыках (перан.) — сілай войск.

Як штык (разм.) — зусім дакладна, безумоўна.

Каб з’явіўся заўтра сюды як ш.

|| прым. штыкавы́, -а́я, -о́е.

шум, -у, м.

1. Гукі, якія зліліся ў громкае і нязладжанае гучанне.

Ш. прыбою.

Ш. матораў.

Без шуму перамяшчацца.

Узняўся ш.

Ш. у зале.

2. перан. Ажыўленае абмеркаванне, выкліканае павышаным інтарэсам да чаго-н.

Фільм выклікаў ш.

3. Гук з няяснай танальнасцю (спец.).

Шумы ў сэрцы.

4. Сварка, крыкі, гучнае выражэнне незадавальнення.

Што там за ш. у суседзяў? Чаго ўзнялі ш., супакойцеся!

|| прым. шумавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).