тлу́мны, ‑ая, ‑ае.
1. Які прыводзіць да адурэння, пазбаўляе здольнасці ўспрымаць, разумець што‑н. Тлумная работа. □ Кастусь стаміўся ад гаворак, ад тлумнай духаты, а таму з асалодай дыхаў свежым начным паветрам. Гаўрылкін. // Пазбаўлены здольнасці ўспрымаць, разумець што‑н. Юра пакруціў цяжкай, тлумнай ад катаванняў галавой і працадзіў скрозь зубы: — Ні слова... Ні слова... Бураўкін. // Незразумелы, небяспечны. Чаго яму [Хрысцюку] лезці ў гэтыя тлумныя справы! Зачэпіш яшчэ каго — бяды на сябе паклічаш. Дуброўскі.
2. Шумны, гаманлівы, неспакойны. Дасціпныя і праз меру адданыя канвойнікі наводзілі парадак у .. тлумным і стракатым натоўпе. Колас. У вагоне я доўга не мог заснуць — ці не таму, што нарэшце вырваўся з тлумнага горада, еду далей ад рэдакцыйнага клопату і дробных жыццёвых турбот, што буду, хоць і не надта доўга, вольны. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́рань (мн. карані́) м., в разн. знач. ко́рень;
рака́ вы́мыла карані́ вярбы́ — река́ вы́мыла ко́рни вербы́;
к. зу́ба — ко́рень зу́ба;
к. сло́ва — ко́рень сло́ва;
здабы́ць к. — мат. извле́чь ко́рень;
○ мы́льны к. — фарм. мы́льный ко́рень;
◊ к. зла — ко́рень зла;
у ~ні — в ко́рне;
на ~ні — на корню́;
пусці́ць карані́ — пусти́ть ко́рни;
вы́рваць з ~нем — вы́рвать с ко́рнем;
пад к. — под ко́рень;
к. жыцця́ — ко́рень жи́зни;
глядзе́ць у к. — смотре́ть в ко́рень
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апусці́ць, -ушчу́, -у́сціш, -у́сціць; -у́шчаны; зак.
1. каго-што. Перамясціць у больш нізкае становішча.
А. сцяг.
2. што. Схіліць, нахіліць.
А. галаву.
А. вочы (скіраваць позірк уніз).
3. каго-што. Змясціць у што-н. куды-н. уніз.
А. пісьмо ў паштовую скрынку.
4. Перавесці з вертыкальнага становішча ў гарызантальнае, адчыняючы або зачыняючы што-н.
А. шлагбаум.
5. што. Зрабіць пропуск, выключыць.
Пры чытанні а. слова.
6. каго-што. Занядбаць, запусціць.
А. гаспадарку.
|| незак. апуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; наз. апуска́нне, -я, н.
|| наз. апушчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тады́, прысл.
1. У той час, у мінулым, не цяпер.
Т. дзеці яшчэ не ўмелі чытаць.
2. Пры пэўных умовах, абставінах.
Сходзіш у магазін па хлеб, т. толькі можаш ісці гуляць.
3. Ужыв. як суадноснае слова ў галоўным сказе пры дадан. часу са злучнікам «калі».
Калі мне прынясуць кнігу, т. прачытаю.
4. у знач. злуч. Выкарыстоўваецца ў спалучэнні са злучнікам «як» у даданых часавых супастаўляльных сказах са знач.: у той час як, нягледзячы на тое што.
Мы толькі снедалі, т. як яны ўжо садзіліся абедаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
благі́
1. плохо́й; нехоро́ший; дурно́й; худо́й; скве́рный;
~го́е надво́р’е — плоха́я (скве́рная) пого́да;
~га́я зямля́ — плоха́я земля́;
б. хара́ктар — плохо́й (скве́рный) хара́ктер;
б. ўплыў — дурно́е влия́ние;
б. ўчы́нак — плохо́й (нехоро́ший) посту́пок;
~га́я ве́стка — плоха́я (нехоро́шая) весть;
б. настро́й — плохо́е (скве́рное) настрое́ние;
б. чалаве́к — плохо́й (нехоро́ший) челове́к;
~го́е сло́ва — плохо́е (худо́е, скве́рное) сло́во;
2. нездоро́вый, боле́зненный;
б. вы́гляд — нездоро́вый (боле́зненный) вид;
б. клі́мат — нездоро́вый кли́мат;
◊ ~го́е во́ка — дурно́й глаз;
на б. кане́ц — на худо́й коне́ц;
~гу́ю траву́ з по́ля вон — посл. худу́ю траву́ с по́ля вон;
не ка́жучы ~го́га сло́ва — погов. а) не говоря́ дурно́го сло́ва; б) не тем будь помя́нут;
лепш б. мір, як до́брая сва́рка — посл. худо́й мир лу́чше до́брой ссо́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыдра́цца, ‑дзяруся, ‑дзярэшся, ‑дзярэцца; ‑дзяромся, ‑дзерацеся; зак., да каго-чаго.
Выкарыстаць што‑н. як зачэпку для заўвагі, папроку, абвінавачання, часцей неабгрунтаваных. Прыдрацца да слова. □ У семінарыю [Жылуновіча] не прынялі: прыдраліся да таго, што нібыта перарос. С. Александровіч. // Абвінаваціць, унікнуць каго‑н. у чым‑н. без дастатковых падстаў. Нават самыя прыдзірлівыя прарабы і майстры не маглі прыдрацца да .. начальніка будоўлі. Дадзіёмаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пара́дзіцца, ‑раджуся, ‑радзішся, ‑радзіцца; зак.
1. Папрасіць парады ў каго‑н. Цяпер у Алеся часта з’яўлялася жаданне стрэцца з.. [Калачынскім]. Пагутарыць.., парадзіцца, прызнацца ва ўсім. Чарнышэвіч. Няма каму сказаць шчырага слова, няма з кім нарадзіцца... Зарэцкі.
2. Абмяняцца думкамі, парадамі; параіцца. На папярочцы-сценцы, што аддзяляла загуменні ад папару, хлопцы прыпыніліся парадзіцца, як ісці к лесу. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патрабава́льнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць патрабавальнага. Патрабавальнасць да людзей і гаспадарлівая натура склаліся ў Дарафея Іванавіча таму, што ён рана пачаў працаваць у калгасе. Дуброўскі. Да друкаванага слова К. Чорны адносіўся з вялікай пашанай, а таму і з высокай патрабавальнасцю. Літаратар не можа, не мае права быць абыякавым да таго, што выходзіць з-пад яго пяра. Кудраўцаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кірава́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. кіраваць (у 1, 2 знач.). Кіраванне машынай. Кіраванне дзяржавай.
2. Дзейнасць органаў дзяржаўнай улады. Метады дзяржаўнага кіравання.
3. Сукупнасць прыбораў, пры дапамозе якіх кіруюць машынай, механізмам і пад. Аўтаматычнае кіраванне.
4. Сінтаксічная сувязь, якая выражаецца ў тым, што адно слова патрабуе пасля сябе дапаўнення ў пэўным склоне. Дзеяслоўнае кіраванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
літарату́ра, ‑ы, ж.
1. Сукупнасць твораў пісьменнасці таго ці іншага народа.
2. Від мастацтва, характэрнай рысай якога з’яўляецца стварэнне мастацкіх вобразаў пры дапамозе слова, мовы; творы гэтага віду мастацтва. Руская літаратура. Беларуская літаратура.
3. Сукупнасць друкаваных твораў якой‑н. галіны ведаў, па якому‑н. спецыяльнаму пытанню. Палітычная літаратура. Тэхнічная літаратура.
•••
Мастацкая літаратура — тое, што і літаратура (у 2 знач.).
[Лац. litteratura.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)