Verbum

запрэ́гчы, -прагу́, -пражэ́ш, -пражэ́; -пражо́м, -пражаце́, -прагу́ць; -ро́г, -рэ́гла; -ражы́; -рэ́жаны; зак., каго-што.

1. Вупражжу злучыць з павозкай для цягі.

З. каня ў калёсы.

2. перан. Нагрузіць цяжкай работай (разм.).

|| незак. запрага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| звар. запрэ́гчыся, -рагу́ся, -ражэ́шся, -ражэ́цца; -ражо́мся, -ражаце́ся, -рагу́цца; -ро́гся, -рэ́глася; -ражы́ся (разм.).

З. ў работу (перан.: узяцца за цяжкую працяглую працу); незак. запрага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

засвяці́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ве́ціцца; зак.

1. Пачаць свяціцца.

Удалечыні засвяціўся агеньчык.

2. перан., чым. Заззяць.

Вочы засвяціліся цеплынёй.

3. Сапсавацца ў выніку пападання святла (пра святлоадчувальную плёнку, паперу і пад.).

4. перан. Выявіць сябе, сваю ролю ў якой-н. справе, свае мэты, раней не вядомыя каму-н. (разм.).

|| незак. засве́чвацца, -аецца (да 3 і 4 знач.).

вы́гнаць, -ганю, -ганіш, -ганіць; -гані; -гнаны; зак.

1. каго-што. Гонячы, прымусіць выйсці, выехаць; выдаліць.

В. жывёлу з хлява.

В. з работы (перан.).

2. каго-што. Выдаліць сілай, прагнаць.

В. акупантаў.

В. дрэнныя думкі з галавы (перан.).

3. што. Здабыць шляхам перагонкі (спец.).

В. бочку шкіпінару.

|| незак. выганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. вы́ганка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 3 знач.).

вы́лецець, -лечу, -леціш, -леціць; -леці; зак.

1. Летучы, накіравацца, адправіцца куды-н.

Птушка вылецела з гнязда.

Пасажыр вылецеў у Маскву.

Вылецела з галавы (перан.: знікла, забылася).

2. Летучы, з’явіцца адкуль-н.

Самалёты вылецелі з-за хмары.

3. перан. Аказацца звольненым, выключаным адкуль-н. (разм.).

В. са службы.

|| незак. вылята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. вы́лет, -у, М -леце, м. (да 1 і 2 знач.).

ву́зкі, -ая, -ае; вузе́йшы.

1. Невялікі ў шырыню, у папярочніку.

Вузкая дарога.

Вузкае месца (перан.: пра цяжкасці ў ажыццяўленні чаго-н.).

2. Вельмі цесны, недастаткова прасторны.

В. рукаў.

Кашуля вузкая ў грудзях.

3. Які ахоплівае нямногае, нямногіх, абмежаваны.

Вузкая спецыяльнасць.

Вузкае кола сяброў.

Вузкая нарада.

4. перан. З абмежаванымі поглядамі, інтарэсамі, недалёкі.

В. кругагляд.

|| наз. ву́зкасць, -і, ж. (да 1 і 4 знач.).

асляпі́ць, асляплю́, асле́піш, асле́піць; асле́плены; зак., каго-што.

1. Зрабіць сляпым.

2. Часова прытупіць зрок святлом.

Яркае сонца асляпіла мяне.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Пазбавіць здольнасці спакойна разважаць, дзейнічаць, разумець што-н.

Злосць асляпіла яго.

4. перан. Зрабіць моцнае ўражанне на каго-н.

Прыгажосць асляпіла нас.

|| незак. асляпля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. асляпле́нне, -я, н.

ачы́сціцца, ачы́шчуся, ачы́сцішся, ачы́сціцца; зак.

1. Вызваліцца ад чаго-н., што забруджвае, закрывае што-н.; пазбавіцца чаго-н.

Неба ачысцілася ад хмар.

2. Стаць чыстым па саставе, пазбавіцца ад чужародных прымесей, бруду; стаць свежым.

Вада ачысцілася.

3. перан. Стаць чыстым у маральных адносінах, пазбавіцца ад чаго-н. заганнага.

А. ад грахоў (перан.)

|| незак. ачышча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. ачышчэ́нне, -я, н.

абудзі́цца, абуджу́ся, абу́дзішся, абу́дзіцца; зак.

1. Тое, што і прачнуцца.

А. на досвітку.

А. ад крыку.

2. перан. Ажывіцца, напоўніцца шумам, гоманам.

Вуліца абудзілася ад начной цішыні.

Прырода абудзілася да новага жыцця.

3. перан. Узнікнуць, выявіцца (пра пачуцці, уласцівасці, якасці).

Абудзілася пачуццё адказнасці за справу.

4. Вярнуцца да жыцця, дзейнасці, аднавіць жыццёвыя працэсы.

Прырода абудзілася да новага жыцця.

|| незак. абуджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

адвяза́цца, -вяжу́ся, -вя́жашся, -вя́жацца; -вяжы́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Развязацца, вызваліцца ад прывязі.

Сабака адвязаўся.

Вяроўка адвязалася.

2. перан., ад каго. Перастаць дакучаць каму-н. (разм.).

Адвяжыся ты ад мяне.

3. перан., ад каго-чаго. Пазбавіцца ад каго-, чаго-н. непажаданага, непрыемнага або дакучлівага (разм.).

Хацелася хутчэй а. ад такога чалавека.

|| незак. адвя́звацца, -аецца (да 1 знач.).

адчапі́цца, -чаплю́ся, -чэ́пішся, -чэ́піцца; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Расчапіўшы, адцзяліцца ад чаго-н.

Адчапіўся вагон.

2. перан. Адысці, адстаць, адвязацца, перастаць дакучаць каму-н. (разм.).

Адчапіцеся вы ад дзіцяці!

3. перан. Пазбавіцца, вызваліцца ад каго-, чаго-н. дакучлівага, непрыемнага, ухіліцца ад выканання чаго-н. (разм.).

|| незак. адчэ́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца і адчапля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.