верш, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Невялікі мастацкі твор, напісаны рытмізаванай мовай.
Зборнік вершаў.
Вершы Максіма Багдановіча.
2. Адзінка рытмічна арганізаванай мовы, вершаваны радок.
Памер верша.
Раман у вершах.
3. Рытмізаваная мова.
Гаварыць вершам.
○
Белы верш — верш без рыфмы.
Вольны верш — верш, які не мае рыфмы і характарызуецца няпэўнай колькасцю стоп у радку.
Верш у прозе — невялікі эмацыянальна насычаны твор у празаічнай форме.
|| прым. ве́ршавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
суча́сны, -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да цяперашняга часу, да адной эпохі з кім-н.
С. беларускі раман.
Сучасныя Якубу Коласу паэты.
2. Які мае адносіны да сённяшняга; цяперашні.
Сучаснае жыццё.
Сучасныя падзеі.
3. Які адпавядае патрабаванням свайго часу, не адсталы.
Сучасная тэхніка.
Сучасныя ідэі.
4. суча́снае, -ага, н. Падзеі, якія адбываюцца цяпер, у дадзены час; цяперашні час.
Пра сучаснае можна многа гаварыць.
|| наз. суча́снасць, -і, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шэ́ры, -ая, -ае.
1. Колер, які атрымаўся ад змяшэння чорнага і белага, колер попелу.
Ш. матэрыял.
Шэрыя вочы.
Шэрае неба.
Ш. кот.
Ш. твар (бледны, з зямлістым адценнем).
2. перан. Пасрэдны, знешне і ўнутрана не цікавы.
Шэрае існаванне.
Ш. раман.
3. перан. Малакультурны, неадукаваны (разм.).
Ш. чалавек.
4. перан. Пра надвор’е: хмурны.
Шэрае надвор’е.
Шэрая раніца.
|| памянш. шэ́ранькі, -ая, -ае.
|| наз. шэ́расць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
завербава́цца, ‑вярбуюся, ‑вярбуешся, ‑вярбуецца; зак.
Наняцца на работу на пэўных умовах. Раман цешыў сябе надзеяй, што калі народзіцца дзіця, ён уладкуецца на работу ў горад ці завярбуецца куды-небудзь і забярэ з сабой Надзю. Чарнышэвіч. [Стоцкі] завербаваўся рабочым на Уральскі металургічны завод. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змаргну́ць і зміргну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак. і аднакр.
Маргнуць, міргнуць. Марыля сочыць за адным чалавекам, сочыць напружана, баючыся змаргнуць вокам. Кулакоўскі. Раман аціх, уставіўшыся вачыма ў акно. Зноў яны зрабіліся ў яго белыя і шкляныя. Глядзіць — не зміргне. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лаго́днасць, ‑і, ж.
Уласцівасць лагоднага; дабрадушнасць, ласкавасць. [Лабановіч] упадабаў пастуха за бестурботнасць, вясёласць і лагоднасць. Колас. Падняўся і Раман Дзянісавіч. Знікла з яго твару нядаўняя лагоднасць, ён стаў пануры і заклапочаны. Хадкевіч. Чалавек ён [настаўнік] добры, заўсёды з усмешкай і ў голасе прыязная лагоднасць. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лягчэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе, незак.
1. Памяншацца ў вазе, станавіцца больш лёгкім.
2. безас. каму і без дап. Аб паляпшэнні самаадчування, настрою і пад. Раман зноў пачаў жартаваць. Косцік адчуваў, як з яго сэрца спадае цяжар, як лягчэе ў яго на душы. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недарэ́чнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць недарэчнага. Раман разумеў усю недарэчнасць.. [папрокаў], але нічога іншага сказаць не мог. Чарнышэвіч.
2. Недарэчны ўчынак, думка, паводзіны і пад. У рамястве .. [Васіль] быў вельмі здатным.., а ў гаспадарскіх справах часта спатыкаўся, меў шмат усякіх промахаў і ўсякіх недарэчнасць. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адві́льваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Ухіляцца, адмаўляцца ад чаго‑н. з дапамогай хітрыкаў. [Стражнік:] — Прызнавайся, Раман, нечага адвільваць. Што ты чуў? Колас. Пакуль галасаваць, ці за таго, ці за другога — ужо было вырашана. — І што б там ні стала — Яўгена! — Няма там чаго адвільваць! Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уту́піцца, ‑плюся, ‑пішся, ‑піцца; зак.
Разм. Пільна, не адводзячы вачэй глядзець на каго‑, што‑н. Раман заўважыў Андрэйку і быў спыніўся на нейкую хвіліну і ўтупіўся вачыма ў яго бок. Кавалёў. Коля ўстаў, падышоў да акна, нешта паўглядаўся, потым зноў ўтупіўся ў чарцёж. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)