храні́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Зацяжны або такі, які перыядычна ўзнаўляецца (пра хваробу). Усю зіму ледзь не ўсе палітвязні мелі хранічную прастуду і ўдушлівы кашаль. Машара. // Які хварэе на такую хваробу. Хранічны хворы.
2. перан. Працяглы, няспынны, пастаянны. Характэрнай рысай перыяду агульнага крызісу капіталізму з’яўляецца хранічная недагрузка вытворчых магутнасцей. «Звязда». Пісьменніка [Ф. Багушэвіча] хвалюе стан сельскай гаспадаркі, слабае развіццё прамысловасці і промыслаў, хранічны застой у развіцці эканомікі краіны. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
часо́вы, ‑ая, ‑ае.
Які цягнецца, існуе ці з’яўляецца сапраўдным на працягу пэўнага перыяду; проціл. пастаянны. Часовы ўрад. Часовая работа. □ Падышоўшы да самага доміка, Васіль заўважыў, што гэтая часовая збудова ўсё ж намнога большая за Сымонаву кузню. Кулакоўскі. // Непастаянны, які хутка праходзіць, мінае. У апавяданнях Коласа бунты не выходзяць за межы адной вёскі, згуртаванасць сялян бывае часовай, як настрой, а не сталай і прадуманай, як арганізацыя. У. Калеснік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карэ́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Спрадвечны, пастаянны (пра жыхароў пэўнай тэрыторыі, прадстаўнікоў пэўнага асяроддзя). Карэннае насельніцтва. Карэнны жыхар Беларусі. □ — Я карэнны ленінградзец. І трэба ж так стацца: у дзяцінстве я ніколі не быў у вёсцы. Васілевіч.
2. Які датычыцца асноў чаго‑н., істотны, радыкальны. Карэнныя змены. Карэннае пытанне. Карэнныя інтарэсы народа.
3. Які мае адносіны да кораня слова; каранёвы. Карэнная частка слова. Карэнная галосная.
•••
Карэнныя зубы гл. зуб.
Карэнным чынам гл. чын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павільён, ‑а, м.
Невялікі лёгкі будынак у людным месцы, прызначаны для якіх‑н. мэт. Павільён марожанага. □ Каваль заскочыў у крыты брызентавы павільён: ён быў збудаваны на перамычцы. Савіцкі. Чытальная зала размяшчалася ў спецыяльным павільёне, непадалёк ад заводскага клуба. Карпаў. // Пастаянны або часовы будынак на выстаўцы для экспанатаў. Павільён механізацыі. Павільён сельскай гаспадаркі. □ У Маскве Люся з бацькам наведалі Усесаюзную выстаўку дасягненняў народнай гаспадаркі.. Перш за ўсё бацька павёў Люсю ў павільён Беларусі. Даніленка. // Памяшканне, прызначанае для кіна- або фотаздымак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капіта́л, -лу м., в разн. знач. капита́л;
жыць на к. — жить на капита́л;
○ асно́ўны к. — основно́й капита́л;
фіна́нсавы к. — фина́нсовый капита́л;
прамысло́вы к. — промы́шленный капита́л;
пераме́нны к. — переме́нный капита́л;
пастая́нны к. — постоя́нный капита́л;
◊ мёртвы к. — мёртвый капита́л
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ток I (род. то́ку) м. (электрический) ток;
○ блука́ючыя то́кі — блужда́ющие то́ки;
пастая́нны т. — постоя́нный ток;
пераме́нны т. — переме́нный ток
ток II м.
1. с.-х. ток, гумно́ ср.;
2. обл. земляно́й пол
ток III м., охот. (действие) ток
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нейтралітэ́т, ‑у, М ‑таце, м.
1. У міжнародным праве — становішча дзяржавы, якая не прымае ўдзелу ў вайне, а ў мірны час не ўваходзіць у ваенныя блокі. Захоўваць нейтралітэт. Палітыка нейтралітэту.
2. перан. Неўмяшанне ў чые‑н. справы, барацьбу, спрэчкі і пад.
•••
Пастаянны нейтралітэт — становішча дзяржавы, якая ўзяла абавязацельства не прымаць ўдзелу ў вайне, але захоўвае права па самаабарону, а ў мірны час праводзіць міралюбівую знешнюю палітыку.
Узброены нейтралітэт — становішча дзяржавы, якая не прымае ўдзелу ў вайне, але прыняла меры для самаабароны.
[Ням. Neutralität, ад лац. neutralis — які не належыць ні таму, ні другому.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Асістэ́нт ’памочнік прафесара, урача; малодшы выкладчык у вну’ (БРС), ’пастаянны размоўца, удзельнік цырымоніі’, асістэ́нцыя ’прысутнасць пры знатнай асобе, пастаяннае дагляданне, заляцанне’ (Нас.). Сучаснае значэнне ўсталявалася, верагодна, пад рускім уплывам (Крукоўскі, Уплыў, 76). Значэнні, зафіксаваныя ў Насовіча, указваюць на польскую крыніцу запазычання (польск. asystent ’памочнік прафесара; памочнік, практыкант урача; член світы, якая ўдзельнічае ва ўрачыстасці; кавалер’). Ст.-укр. ассистенция з XVII ст., ассистентъ з XVIII ст., што ўказвае не толькі на магчымую даціроўку беларускага, але і на польскую крыніцу запазычання. Польскае з лац. assistent суправаджаючы’; у рускай мове з пачатку XVIII ст. праз нямецкую (Шанскі, 1, А, 163; Фасмер, 1, 94, указваюць на нямецкую крыніцу, паводле Смірнова, 49) ці польскую — Біржакава, Очерки, 344.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прице́л м.
1. (действие — прицеливание) прыцэ́л, -лу м., мн. нет; прыцэ́льванне, -ння ср., мн. нет;
ли́ния прице́ла лі́нія прыцэ́лу (прыцэ́львання);
2. (приспособление) прыцэ́л, -ла м.;
ра́мка прице́ла ра́мка прыцэ́ла;
опти́ческий прице́л апты́чны прыцэ́л;
постоя́нный прице́л пастая́нны прыцэ́л;
◊
взять на прице́л узя́ць на прыцэ́л;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стацыяна́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае пастаянную арганізацыю і месцазнаходжанне; не перасовачны. Стацыянарная бібліятэка. □ З кожным годам .. паляпшаецца кінаабслугоўванне насельніцтва, пашыраецца сетка перасовачных і стацыянарных установак. «Звязда». Як рабіць клеткі для стацыянарнага ўтрымання баброў, Малінін ведаў. Масарэнка.
2. Які знаходзіцца на лячэнні ў бальніцы, не амбулаторны (пра хворага). Стацыянарны хворы. // Які абслугоўвае такіх хворых. На Горкай знаходзіўся стацыянарны шпіталь брыгады, і не адзін партызан .. залечваў тут свае раны. Шчарбатаў.
3. Спец. Умацаваны нерухома, не перасовачны. Стацыянарны рухавік.
4. Спец. Пастаянны, нязменны. Стацыянарнае электрычнае поле.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)