юнна́т, ‑а, М ‑наце, м.

Юны натураліст; удзельнік гуртка па вывучэнню прыроды. З 1929 года існуе ў Мінску яшчэ адна піянерская ўстанова — Цэнтральная станцыя юннатаў. «Маладосць». У мяне старэйшы брат Тры гады ўжо юннат; Што пасее ў агародзе, У яго заўсёды ўродзіць. Шуцько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бедната́, ‑ы, ДМ ‑наце, ж.

1. зб. Бедныя людзі, беднякі. [Вераб’ёў:] — Калі бедната прагне .. [зямлі], то даць трэба. Дуброўскі. // Беднае сялянства, якое эксплуатавалі кулакі. [Лаўрыновіч:] — Бедната ў калгасе — гэта тое ядро, на якое партыя апіраецца ў калгасным будаўніцтве. Лобан.

2. Тое, што і беднасць (у 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

драбната́, ‑ы, ДМ ‑наце, ж., зб.

Дробныя істоты, прадметы. Часта бывае так: у вас нічога не ловіцца або клюе адна драбната, а ваш сусед цягае адну за адной вялікіх плотак ці галаўнёў. Матрунёнак. / Пра дзяцей. — На руках у яе [ўдавы] засталося чацвёра дзяцей, усё драбната. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

плю́скат, ‑у, М ‑наце, м.

Шум, які атрымліваецца ад удару чым‑н. па вадкасці або ад удару вадкасці аб што‑н. Потым з кійком пачаў хадзіць да мора, падоўгу сядзеў на беразе, слухаючы плюскат хваль. Хомчанка. Данёсся новы вясёлы крык, потым плюскат, зачарнеўся човен і пад’ехаў Манг. Маўр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

патрана́т, ‑у, М ‑наце, м.

1. У Старажытным Рыме — асобая форма апёкі, якая ўстанаўлівала матэрыяльную залежнасць кліентаў (ненаўнапраўных ці бедных грамадзян) ад патронаў ​2 (у 1 знач.).

2. Апякунства наогул з боку каго‑н.

3. У СССР — выхаванне дзяцей-сірат і дзяцей, страціўшых сувязь з бацькамі, у сем’ях працоўных пад кантролем дзяржаўных органаў.

[Лац. patronatus.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цесната́, ‑ы, ДМ ‑наце, ж.

1. Уласцівасць цеснага (у 1 знач.). Цесната памяшкання.

2. Адсутнасць вольнага месца, недахоп патрэбнай плошчы, прасторы. Невялікі з двума вокнамі і балкончыкам пакой быў застаўлены рэчамі — ложкамі, шафай, канапай. Але, нягледзячы на цеснату, тут было чыста і прыбрана. Сапрыка. У цеснаце, ды не ў крыўдзе. Прымаўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

інтэрна́т, -а, М -на́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Памяшканне для пражывання навучэнцаў пры навучальнай установе.

І. ліцэя.

Студэнцкі і.

2. Памяшканне для пражывання асоб, якія працуюць на пэўным прадпрыемстве і не маюць уласнага жылля.

Жыць у заводскім інтэрнаце.

3. Стацыянарная ўстанова спецыяльнага ўтрымання хворых, інвалідаў, састарэлых і інш.

Псіханеўралагічны і.

4. Школа, у якой вучні жывуць і знаходзяцца на частковым дзяржаўным забеспячэнні.

Вучыцца ў інтэрнаце.

○

Школа-інтэрнат — навучальная ўстанова, дзе дзеці жывуць і вучацца.

|| прым. інтэрна́цкі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шпіна́т, ‑у, М ‑наце, м.

1. Травяністая расліна сямейства лебядовых, маладое сакавітае лісце якой ідзе ў ежу. Амаль 50 тыс. га займаюць у БССР разнастайныя гароднінныя культуры: ад капусты і памідораў да баклажанаў і шпінату. Прырода Беларусі.

2. Прыправа або ежа, прыгатаваныя з лісцяў гэтай расліны. Там давалі толькі шпінат, Без заправы, Без грама солі... Аўрамчык.

[Ням. Spinat.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

це́сны, -ая, -ае.

1. Які займае недастатковую плошчу, непрасторны.

Ц. пакой.

Цесная вулачка.

2. Пра адзенне, абутак і пад.: малы па памеры.

Цесныя боты.

3. Шчыльна размешчаны адзін каля аднаго.

Дзеці сядзелі цесным радком.

Цесна (прысл.) паставіць кнігі.

4. перан. Абмежаваны, вузкі.

Цеснае кола знаёмых.

5. перан. Блізкі, непасрэдна звязаны з кім-, чым-н.

Ц. кантакт.

Цесная дружба.

Гэтыя праблемы цесна (прысл.) звязаны.

|| наз. цесната́, -ы́, ДМ -наце́, ж. (да 1 знач.) і цясно́та, -ы, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лапа́та, ‑ы, ДМ ‑наце; Р мн. ‑пат; ж.

Драўляная ці металічная прылада з дзяржаннем і шырокім плоскім ніжнім канцом для капання, перамяшчэння чаго‑н. Ідзе з лапатай дзядзька з хаты. І адграбае снег заўзята. Колас. Лапата градку ускапала І, нібы люстра, ўся заззяла. Муравейка. // Аб колькасці чаго‑н., змешчанага на лапаце. Лапата пяску.

•••

Грэбці грошы лапатай гл. грэбці.

Хоць лапатай заграбай гл. заграбаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)