купле́т, ‑а, М ‑леце, м.
1. Асобная страфа верша або песні. Аўдыторыя сустракала кожны новы куплет.. песні стрыманым рогатам. Мікуліч.
2. толькі мн. (купле́ты, ‑аў). Сатырычная або гумарыстычная песенька на бытавую або палітычную тэму, звычайна з прыпевам, які паўтараецца. Бабіньскі выканаў куплеты Мефістофеля з «Фауста» Руно. «Звязда».
[Фр. couplet.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
літагра́фія, ‑і, ж.
1. Спосаб друкавання з плоскай паверхні каменя, на якой зроблены малюнак.
2. Малюнак, зроблены такім спосабам. Вера ўзняла галаву — у руках старой была маляўнічая літаграфія, якая выклікала такую бурную спрэчку паміж ёю і братам. Мікуліч.
3. Прадпрыемства або цэх, дзе друкуюць такім спосабам.
[Ад грэч. lithos — камень і graphō — пішу.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
о́рдэр 1, ‑а, м.
Пісьмовае распараджэнне; дакумент на атрыманне, на выдачу чаго‑н. Расходны ордэр. Ордэр на вобыск. □ [Тася:] — Я магу не прыходзіць, мой пакой зоймуць па ордэру. Мікуліч.
[Фр. ordre ад лац. ordo — рад, парадак.]
о́рдэр 2, ‑а, м.
Спец. Разнавіднасць спалучэння, парадак размяшчэння частак архітэктурных канструкцыі (калон і антаблементу). Грэчаскі ордэр. Карынфскі ордэр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прычарава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., каго.
Прывабіць сваёй прыгажосцю або іншымі якасцямі. Рыма заўважыла маю цікавасць да партрэта і.. сказала: — Праўда, прыгожы хлопец. Малайчына Шайка, такога хлопца прычаравала. Сабаленка. Юткевіч пасябраваў з Маслоўскім неяк неспадзеўкі, а прычаравалі Юткевіча рэзкія і знішчальныя парадоксы Маслоўскага на адрас афіцэраў. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рабу́нак, ‑нку, м.
Гвалтоўны захоп чужой маёмасці; грабеж. [Яўрэй] бачыў ужо за свой доўгі век нягод — і царскія пагромы, і здзекі кайзераўцаў, і рабунак пілсудчыкаў. Мікуліч. [Паліцыянт:] — Падпішы, галган, што мы ў тваёй хаце не ўчынялі ніякага рабунку, што мы, апроч вось гэтых лістовак, нічога не знайшлі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разыхо́джанне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. разыходзіцца — разысціся (у 1, 3 і 4 знач.).
2. Несупадзенне ў чым‑н., супярэчнасць (у поглядах, думках). Разыходжанні ў ацэнцы твора. □ Пра даўнейшыя разыходжанні сын з бацькам не ўспаміналі, робячы выгляд, нібы жыццё іхняе ішло роўна і гладка заўсёды. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
само́тнасць, ‑і, ж.
Стан самотнага чалавека; пачуццё адзіноцтва. У бацькі для сына знайшлося раптам багата пяшчотных і цёплых слоў, бацька для сына вынаходзіў забавы і заняткі, вырываючы яго з самотнасць. Мікуліч. Усё цяжэй і цяжэй пачаў адчуваць.. [Сцяпан] сваё адзіноцтва. Ад гэтай самотнасць магла б пазбавіць толькі.. [Мая]. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэатра́л, ‑а, м.
Аматар тэатра; часты наведвальнік тэатра. Мы з Сонькай зрабіліся сапраўднымі тэатраламі .. Часта хадзілі ў тэатр — на ранішнія і вячэрнія спектаклі. Рамановіч. Потым Юліян Эдгардавіч — вялікі тэатрал, знаўца і крытык балетнага мастацтва і музыкі — сядзеў перад Юткевічам і выкладаў сваё разуменне класічнага балета. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́льніца, ‑ы, ж.
1. Разм. Свабода, незалежнасць. З раніцы да позняга вечара ішло ваеннае вучэнне, скончылася вольніца. Мікуліч. Падлеткі, што непрыкметна для саміх сябе станавіліся юнакамі, любілі вольніцу. Навуменка.
2. Гіст. Беглае насельніцтва, пераважна прыгонныя сяляне, якія асядалі на ўскраінах Маскоўскай дзяржавы і дамагаліся сваёй незалежнасці. Казацкая вольніца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каню́шня, ‑і, ж.
1. Памяшканне для коней. Паблізу рачулкі размяшчаўся гаспадарчы двор — канюшня галоў на сорак, кароўнік і свінарнік. Хадкевіч. [Коні] былі рахманыя, павольныя, надта цягавітыя стварэнні, стаялі ў пабеленай канюшні, крытай бляхаю. Мікуліч.
2. Неадабр. Пра бруднае запушчанае памяшканне.
•••
Аўгіевы канюшні — тое, што і аўгіевы стайні (гл. стайня).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)