набы́ць¹, -бу́ду, -бу́дзеш, -бу́дзе; -бы́ў, -была́, -ло́; -бу́дзь; зак.

1. каго-што. Стаць уладальнікам чаго-н.

Н. кватэру.

2. што. Атрымаць спецыяльнасць.

Н. прафесію.

3. што. Зрабіцца якім-н. па знешнім выглядзе.

Пакой набыў утульны выгляд.

4. што. Заслужыць, здабыць прызнанне.

Н. аўтарытэт.

5. што. Захварэць чым-н. (разм.).

Н. гастрыт.

|| незак. набыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. набыццё, -я́, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

убы́ць, убу́ду, убу́дзеш, убу́дзе; убы́ў, -была́, -ло́; убу́дзь; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паменшаць (у колькасці, аб’ёме і пад.).

Убыла вада ў сажалцы.

Убыў дзень.

Убыла рашучасць (знікла, аслабла).

2. (звычайна з адмоўем). Пражыць, прабыць пэўны час дзе-н.; ужыцца з кім-н.

Яны там доўга не ўбудуць — вернуцца.

З табою ніхто не ўбудзе.

|| незак. убыва́ць, -а́е (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

до́лжен в знач. сказ.

1. (иметь долг) ві́нен, вінава́т;

он мне до́лжен де́сять ты́сяч рубле́й ён мне ві́нен (вінава́т) дзе́сяць ты́сяч рублёў;

2. (быть обязанным что-л. делать) паві́нен;

мы не должны́ боя́ться тру́дностей мы не паві́нны бая́цца ця́жкасцей; при выражении вероятности, предполагаемой неизбежности переводится ещё личными формами от глаголов мець и (для прошедшего времени) ме́цца;

он ско́ро до́лжен верну́ться ён ху́тка ма́е (паві́нен) вярну́цца;

она́ должна́ была́ прийти́ ещё вчера́ яна́ ме́лася (паві́нна была́) прыйсці́ яшчэ́ ўчо́ра; для выражения значения: быть вынужденным — переводится также личными формами от глагола му́сіць;

она́ должна́ была́ э́то сде́лать яна́ му́сіла (паві́нна была́) гэ́та зрабі́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

каро́ўка ж., уменьш.-ласк. коро́вка;

○ бо́жая к. — зоол. бо́жья коро́вка;

◊ абы́ к., бу́дзе і вяро́ўка — посл. была́ бы коро́вка, бу́дет и верёвка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Паўдзе́нне ’поўдзень’ (Нас., Касп.). Прасл. форма была б роlъ dьnьje. Да паў- і дзень (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чаро́цісты, ‑ая, ‑ае.

Парослы чаротам. А кніжка сапраўды была прыгожая: на вокладцы была намалявана рэчка з чароцістым берагам і чалавек у чоўне, а наўскасяк напісана «Расцяробы». Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ста́вішча, ‑а, н.

Месца, дзе была плаціна або запруда.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

куцця́, -і́, ж.

1. Урачыстая вячэра напярэдадні Каляд, Новага года, якая суправаджаецца варажбою, а таксама дзень, у які адбываецца гэта ўрачыстасць.

2. Каша з ячных і іншых круп як традыцыйная абрадавая страва беларусаў і іншых славянскіх народаў.

○

Багатая (шчодрая) куцця — гатавалася перад Новым годам; была мясная, багатая, каб і год быў багаты.

Посная (галодная) куцця — гатавалася напярэдадні Каляд і Вадохрышча без мяса і жывёльнага тлушчу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хаця́ (разм.).

1. злуч. уступальны. Падпарадкоўвае даданыя ўступальныя сказы, выступаючы са знач.: нягледзячы на тое, што.

Сонца грэла моцна, х. была ўжо восень.

2. часц. узмацн.-вылуч. Ужыв. са знач.: самае меншае, ва ўсякім выпадку.

Вы ж х. не спазняйцеся.

3. часц. ўзмацн.-абмежавальная (звычайна ў спалучэнні з часціцай «б»). Ужыв. са знач.: нічога больш, акрамя гэтага, усяго толькі.

Х. б глыточак вады глынуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Бле́дны (БРС, Касп.). Параўн. бляды́ (там і пра паходжанне). Укр. дыял. блі́дний, рус. бле́дный (дыял. бледо́й), балг. бле́ден (але і блед, бляд, гл. БЕР, 1, 54–55). Прасл. форма хутчэй за ўсё была blědъ. Калі існавала і паралельнае прасл. blědьnъ, то гэта была, відаць, прасл. дыялектная інавацыя. Магчыма, сюды і бле́ды ’бледны’ (Нас.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)