Verbum

злучэ́нне, -я, н.

1. гл. злучыцца, злучыць.

2. Месца, дзе што-н. злучана.

Сустрэцца на злучэнні дарог.

3. Вайсковае аб’яднанне, група, якая складаецца з асобных воінскіх часцей і некаторых іншых самастойных вайсковых адзінак.

Партызанскае з.

4. Рэчыва, у якім атамы аднаго ці розных элементаў знаходзяцца ў пэўнай хімічнай сувязі.

Арганічнае з.

5. У граматыцы: спосаб сувязі некалькіх слоў або простых сказаў на аснове іх граматычнай раўнапраўнасці.

Спосаб злучэння і падпарадкавання сказаў.

паме́р, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Велічыня чаго-н. у якім-н. вымярэнні.

П. участка.

П. туфель.

2. Ступень развіцця, велічыня, маштаб якой-н. з’явы.

Здарэнне набыло шырокія памеры.

3. Колькасць і характар стоп у вершаваных радках, якія з’яўляюцца асновай рытму; таксама колькасць рытмічных адзінак у музыкальным такце (спец.).

Ямб — двухдольны п.

Вальсы пішуцца памерам у тры чвэрці.

|| прым. паме́рны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

шасцёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Лічба

6.

2. Назва чаго-н., што змяшчае шэсць адзінак, напр.: запрэжка ў шэсць коней, група з шасці чалавек, шлюпка з трыма парамі вёсел, карта, дошчачка даміно з шасцю ачкамі і пад.

3. Назва чаго-н., абазначанага лічбай 6 (разм.).

Тут спыняецца ш. (пра аўтобус, тралейбус і пад.).

4. Дэталь у малатарні; шасцярня².

|| прым. шасцёрачны, -ая, -ае (да 2 знач.).

кру́глы, -ая, -ае.

1. Які мае форму круга, шара, кола або падобны да іх па форме.

К. мячык.

К. стол.

2. Поўны, абсалютны (разм.).

Круглая сірата.

К. выдатнік.

3. Вылічаны без дробавых адзінак.

Круглыя лічбы.

4. Увесь, цэлы (у спалучэнні са словамі год, дзень, суткі).

◊

Круглая (кругленькая) сума — пра вялікія грошы.

|| памянш.-ласк. кру́гленькі, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.; разм.).

|| наз. круглата́, -ы́, ДМ -лаце́, ж. (да 1 знач.).

працэ́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

1. Сотая доля ліку, які прымаецца за цэлае (абазначаецца знакам %).

2. Колькасць, якая вымяраецца ў сотых долях чаго-н., прынятага за адзінку.

Выканаць план на 105 працэнтаў.

3. Даход, які атрымліваецца на кожныя 100 грашовых адзінак, што знаходзяцца ў банку, ашчадкасе.

Выплачваюцца працэнты.

4. Узнагарода, якая вылічваецца ў залежнасці ад даходу.

Працаваць на працэнтах.

◊

На (усе) сто працэнтаў (разм., адабр.) — поўнасцю.

|| прым. працэ́нтны, -ая, -ае.

адня́ць, -німу́, -німеш, -німе; -ня́ў, -няла́, -ло́; -німі́; адня́ты; зак.

1. што. Адцзяліць ад чаго-н., адвесці ўбок.

А. драбіны ад сцяны.

2. што. Тое, што і ампутаваць.

А. хвораму нагу.

3. што. Паменшыць лік на некалькі адзінак.

Ад пяці а. два.

4. што. Прымусіць патраціць час, сілы і пад.

Нарада адняла цэлы дзень.

5. безас., што. Паралізаваць, пазбавіць здольнасці гаварыць, хадзіць і пад.

Адняло мову.

Адняло ногі.

|| незак. адніма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і адыма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. адніма́нне, -я, н. і адыма́нне, -я, н.

пяцёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Лічба

5.

2. Самая высокая адзнака паспяховасці пры пяцібальнай сістэме; выдатна.

Вучыцца на пяцёркі.

3. Назва чаго-н., што змяшчае пяць адзінак, напр.: ігральная карта ў пяць ачкоў, група з пяці чалавек ці прадметаў, грашовы знак у пяць рублёў і пад.

4. Назва чаго-н., што абазначаецца лічбай 5 (разм.).

Ехаць на пяцёрцы (аўтобусе, тралейбусе пад нумарам 5).

|| памянш.-ласк. пяцёрачка, -і, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. пяцёрачны, -ая, -ае (да 1 знач.; разм.).

буйны́, -а́я, -о́е; буйне́йшы.

1. Які складаецца з аднародных, больш чым сярэдняга памеру адзінак; падкрэслена вялікі па памеры.

Буйное зерне.

Буйныя літары.

Чалавек буйнога складу.

2. Вялікі па плошчы, колькасці, па канцэнтрацыі сродкаў.

Буйное прамысловае прадпрыемства.

Б. капітал.

3. Выдатны, найбольш прыкметны сярод іншых.

Б. спецыяліст.

Б. вучоны.

4. Важны, сур’ёзны.

Буйная размова.

5. Багаты, шчодры.

Буйная раса́.

6. Вялікі, хуткі, магутны.

Б. рост эканомікі.

7. Значны па выніках, важны па значэнні.

Буйная перамога.

8. Багаты, сакавіты.

Буйная збажына.

Усё на палях буйна (прысл.) красавала.

Буйная завязь.

Буйная зеляніна.

|| наз. бу́йнасць, -і, ж.