Відушчы ’які валодае зрокам’ (БРС, КТС, Сцяшк. МГ), відушчый ’тс’ (Нас.), стаўб. ’чалавек, які ўсё заўважае’ (Жд. 1). Укр. видю́щий ’тс’, ’яўны’, рус. видущий ’той, хто добра бачыць’, польск. уст. widzący ’прарок’, чэш. vidoucí ’відушчы’. Запазычана, відаць, з царкоўнаславянскай мовы з заменай суф. ‑ашчы на суф. ‑ушчы з абагульненым значэннем Nomina agentis. У ст.-бел. мове відушчы адсутнічае (ёсць толькі видячій, видящий). Сюды ж відушчасць ’празорлівасць’, відушча ’празорліва’ (КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Не́гле ’нельга, немагчыма’ (ТС). У выніку перастаноўкі зычных ад нельга ’тс’; канчатак ‑е можна вытлумачыць па-рознаму: або *негля > негле пад уплывам адпаведных прыслоўяў на -е тыпу добра (на думку Карскага, 2–3, 76, з польскай ці ўкраінскай), або як захаванне старажытнай формы дав. скл. ад льга (гл.), параўн. ст.-слав. нельзѣ, з узнаўленнем непалаталізаванага зычнага г. Фармальна падобнае рус. нёгли, негли ’хіба, няўжо’ мае іншае паходжанне (нег‑ли?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скарані́ць ‘абняславіць’ (глыб., чэрв., карэліц., слонім., Сл. ПЗБ), скара́ніць ‘тс’ (карэліц., Весці АН БССР, 1969, 4, 131). Арашонкава і інш. (там жа) параўноўваюць з літ. ker̃noti ‘сварыцца, лаяць’, што не зусім добра дапасуецца фанетычна. У якасці крыніцы магло б разглядацца яшчэ ўсх.-літ. kìrinti ‘дражніць, гаварыць з’едліва’, лат. karinât ‘дражніць, злаваць’, роднасныя карыць (гл.), гл. Фрэнкель, 644. Сюды ж і скарані́шчыць ‘тс’, ‘аблаяць, зняславіць’ (Сцяшк. Сл.), якое было скантамінавана са знішчыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
присмотре́ться
1. (всмотреться) угле́дзецца, прыгле́дзецца;
хороше́нько присмотре́ться до́бра ўгле́дзецца (прыгле́дзецца);
2. (освоиться, привыкнуть) прыгле́дзецца;
присмотре́ться в темноте́ прыгле́дзецца ў цемнаце́ (це́мры);
3. (наблюдая, понять) прыгле́дзецца;
присмотре́ться к рабо́те прыгле́дзецца да рабо́ты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
даро́слы, ‑ая, ‑ае.
Які дасягнуў сталага ўзросту. Дарослыя людзі ажыўлена гутарылі. Брыль. / у знач. наз. даро́слы, ‑ага, м.; даро́слая, ‑ай, ж. Усе — і дарослыя, і дзеці — высыпалі сёння на вуліцу. Юрэвіч. [Таццяна] добра разумела, што дзеці прыйшлі не самі, іх прыслалі дарослыя — маці, дзяды. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́мерзнуць, ‑не; зак.
1. Загінуць ад марозу, холаду. Рунь вымерзла. Сады вымерзлі.
2. Прамерзнуць, высахнуць на марозным паветры; ператварыцца ў лёд. Ручай вымерз да дна. □ Дзяўчына адагрэла рукі, апранулася і панесла вешаць на платы бялізну. Няхай вымерзне добра, тады ў хаце скора дасохне. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́печыся, ‑пекуся, ‑печашся, ‑печацца; ‑печамся, ‑печацеся, ‑пекуцца; пр. выпекся, ‑пеклася; заг. выпечыся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць гатовым, выпечаным.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Добра прапячыся.
3. Пабыць доўгі час пад моцным цеплавым уздзеяннем. Выпечыся пад паўднёвым сонцам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звы́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Добра знаёмы, прывычны. Прайшлі чарадою Гады за гадамі, Нязвыклае стала Штодзённым і звычным. Хведаровіч.
2. Які прывык да чаго‑н., звыкся з чым‑н. Да баявой прыгоды звычны, Без меркаванняў і разваг Шынель скідае пагранічнік, Бяжыць з вінтоўкай па слядах. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кама́р, ‑а, м.
Маленькае двухкрылае насякомае-крывасмок з тонкім прадаўгаватым цельцам і доўгім хабатком. Гулі і неміласэрна кусаліся камары. Бядуля.
•••
З камара — невялікі.
І камара не заб’е гл. забіць.
Камар носа не падточыць (не падаткне, не падсуне) — вельмі добра, так, што не падкапаешся, не прыдзярэшся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канфідэ́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Тайны агент, агент разведкі. На гэтага Якаўца даўно вастрылі зубы мясцовыя хлопцы, бо добра ведалі, што гэта канфідэнт. Дамашэвіч. Крэсавыя сёлы і вёскі аж кішэлі паліцыянтамі, рознымі канфідэнтамі. Сабаленка. // Уст. Чалавек, якому давяраюць сакрэты, тайны, з якім вядуць інтымныя размовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)