Ста́йня ‘памяшканне для коней, канюшня’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Нас., Нік. Очерки, Стан., Бяльк., Шат., Касп., Сл. ПЗБ, ТС, Сцяшк.), ст.-бел. стаиня ‘тс’; сюды ж ста́еннік ‘рысак’, стае́нніца ‘рысачка’, ‘кабыла, якую ўлетку трымаюць на стайні’ (Янк. 3.). Укр. ста́йня ‘стайня’, рус. дыял. ста́йня ‘тс’, польск. stajnia ‘памяшканне для коней або іншых сельскагаспадарчых жывёл’, чэш. дыял. stajňa, славац. stajňa. Прасл. паўн.-слав. *stajьńa ‘памяшканне для сельскагаспадарчых жывёл або месца для іх’. Дэрыват ад прасл. шматкратнага дзеяслова *stajati ‘стаяць’ < *stati ‘стаць’ з суф. ‑ьńa. Гл. Махэк₂, 574; Борысь, 574. Шымкевіч (Шымк. Собр.) параўноўваў з літ. stóně ‘тс’ (не адзначанага ў слоўніках). Вывядзенне з літ. staĩnė ‘тс’ не мае падстаў, бо апошняе запазычана ў славян, гл. Анікін, Опыт, 283.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вясёлы

1. в разн. знач. весёлый;

в. хара́ктар — весёлый хара́ктер;

в. твар — весёлое лицо́;

в. спекта́кль — весёлый спекта́кль;

2. (служащий для увеселения) увесели́тельный;

~лая пагуля́нка — увесели́тельная прогу́лка;

◊ рабі́ць ~лую мі́ну пры дрэ́ннай гульні́ — погов. де́лать весёлую ми́ну при плохо́й игре́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

выбача́ць (каму, каму за што) несов. извиня́ть (кого, кого за что), проща́ть (кого, кому что); см. вы́бачыць;

◊ ~ча́й(це) — а) (форма извинения) винова́т, прости́(те); извини́(те); б) (для выражения протеста) извини́(те); в) в знач. вводн. сл. прости́(те), винова́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

звярта́цца несов.

1. (да каго, чаго з чым) обраща́ться (к кому, чему с чем); (представлять для решения) входи́ть (с чем);

2. (да чаго) прибега́ть (к чему); обраща́ться (к чему);

1, 2 см. звярну́цца 3, 4;

3. страд. остана́вливаться; устремля́ться; см. звярта́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адво́дзіць несов.

1. в разн. знач. отводи́ть; (из какого-л. места — ещё) уводи́ть;

2. (не соглашаться с чем-л.) отводи́ть, отклоня́ть, отверга́ть;

3. (мешать осуществлению чего-л.) отводи́ть, отвраща́ть;

4. отводи́ть, предоставля́ть;

5. (для удара) зама́хиваться, заноси́ть (руку); см. адве́сці

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

забяспе́чваць несов.

1. (представлять средства для жизни) обеспе́чивать; (доставлять что-л. кому-л. — ещё) снабжа́ть; (давать в достаточном количестве — ещё) удовлетворя́ть;

2. (делать возможным, реальным что-л.) обеспе́чивать;

1, 2 см. забяспе́чыць;

3. воен. (продуктами питания, обмундированием и т.п.) дово́льствовать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прышчэ́пка I ж.

1. сад. приви́вка, привива́ние ср.; окулиро́вка, копулиро́вка; прище́п м.;

2. мед. приви́вка;

1, 2 см. прышчапі́ць I 1, 2;

3. мед. (прививочный препарат) приви́вка ж.;

○ пастэ́раўскія ~кі — пасте́ровские приви́вки

прышчэ́пка II ж. (для белья) прище́пок м., прище́пка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пра предлог с вин. (для указания на предмет мысли, речи, чувства и т.п.) о, об (ком, чём); про;

гавары́ць п. літарату́ру — говори́ть о литерату́ре;

я ўспаміна́ю п. цябе́ — я вспомина́ю о тебе́ (про тебя́);

пагавары́ць п. адпачы́нак — поговори́ть об о́тпуске

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

эге́ межд. (при обнаружении чего-л. значительного или неожиданного) эге́;

эге́, ты ўжо прыйшо́ў — эге́, да ты уже́ пришёл;

эге́, вунь ко́лькі іх — эге́, вон ско́лько их; (для выражения изумления, недоверия и т.п.) э;

эге́, куды́ зае́хаў! — э, куда́ зае́хал!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

*Вяцю-вяцю, вецю́‑вецю́ ’падзыўныя словы для свіней’ (КСТ). Укр. ваць, вацю, вець (Грынч.), вац‑вац, ваць‑ваць, вец‑вец, вець‑вець (Лыс., Пал.). З паметай «юж.» вацу, вацю, вачу (Даль), вац‑вац‑вац (Раст.) ’тс’. Існуючыя этымалогіі (Смаль-Стоцкі, Приміт., 148: ваць < паць‑паць ад паця ’парася’; Рудніцкі, 1, 329, якому сувязь укр. вець‑вець з воклічам ацю! уяўляецца больш падыходзячай) не пераконваюць. Для першай, аднак, можна знайсці падтрымку на ўкраінскай тэрыторыі; параўн. у Грынчанкі: «Біжу, як те поросятко, як на його скаже: «паць! паць!» або вацюкне». Не выключана таксама, што маг. уцю! Уцю куды! ’воклічы, якімі заганяюць парасят у хлеў’ (З нар. сл.) адпавядае поглядам Рудніцкага. Улік матэрыялаў рускіх дыялектаў дазваляе прапанаваць больш надзейную версію. Маг. выць! Выць куды! (З нар. сл.) ’воклічы, якімі адганяюць парасят’ знаходзяцца, бясспрэчна, у непасрэднай сувязі з рус. смал. выть‑выть‑выть ’словы, якімі падзываюць парасят і падсвінкаў’ (СРНГ). На іншай рускай тэрыторыі тыя ж словы ўжываюцца як падзыўныя для авечак: выть‑выть‑выть (куйб., СРНГ), вец‑вец‑вец, вечь‑вечь‑вечь (тамб., разан., СРНГ), веч‑веч, вещ‑вещ (СРДГ) і г. д.; дадаткова гл. АРНГ, к. 228. Такім чынам, атрымоўваецца пазіцыя, у якой бел. і ўкр. словы з’яўляюцца толькі пагранічнымі ў адносінах да рускай лексікі, і іх магчыма разглядаць як пранікненні з рускай тэрыторыі. Фармальныя змены — вынік спецыфікі ўжывання падобных слоў, якія да таго ж знаходзяцца ў рыфма-рытмічных адносінах. Параўн. метатэзы: цку‑цку < куц-куц (АРНГ), баська‑баська < кабась‑кабась (Германовіч, Междом.) і г. д. Больш істотны «семантычны» бок пытання, аднак ёсць вялікая колькасць прыкладаў, якія дэманструюць пераносы: падзыўныя словы → адгонныя словы, падзыўныя словы для адной жывёлы → падзыўныя словы для іншай і да т. п. Падрабязней аб гэтым Германовіч, Междом., 55 і наст. Звычайна і часта для падзыву свіней ужываюцца падзыўныя словы для авечак: куць-куць (з варыянтамі), вець‑вець і г. д., гл. АРНГ, камент., 1051–1054, к. 223–224; Германовіч, Междом., 55–56, 61. Параўн. яшчэ тоеснасць: кацю‑кацю/вацю‑вацю, кеч‑кеч/веч‑веч ’падзыўныя словы для свіней’ (Лыс., Пал.). Дадаткова параўн. яшчэ баша‑баша ’падзыўныя словы для авечак’ (ДАБМ, камент.) і баша‑баша ’падзыўныя словы для свіней’ (СБГ). Да разглядаемай групы слоў адносіцца і бел. вешка (вешка-раба) ’тс’ (Шпіл.); параўн. рус. дыял. вʼешка ’падзыўное слова для авечак’ (АРНГ, Камент.). Магчыма, аднак, што рус. вʼешка да вʼешынʼка, вʼешенʼка, вʼеженʼка (там жа). Частка разглядаемых слоў паходзіць, відаць, ад назваў тыпу ’авечка’, для іншых неабходна шукаць больш падыходзячыя тлумачэнні. Не пераконвае спроба Германовіча звязаць падзыўныя словы выч і пад. з рус. (ст.-рус.) выть ’надзел зямлі, ракі; ежа, час для ежы’ і г. д., якія і фармальна падобны толькі для часткі падзыўных (рус. выть‑выть, напр.). Гл. яшчэ адносна рус. вычь. Фасмер, 1, 372 (трактуецца як гукапераймальнае; параўн. між іншым у Даля, 1, 830: «Вячить вор., ряз. блеять, кричать как овцы, отчего вяч-вяч, выч-вычь, зазывная кличка овец»).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)