Verbum

шука́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каго-што. Старацца знайсці або выявіць.

Ш. у поцемках клямку.

Ш. неабходную кнігу.

Ш. праўду.

Ш. вачамі каго-н. (старацца ўбачыць).

2. каго-што і чаго. Старацца атрымаць.

Ш. заступніцтва.

Ш. работу або работы.

Ш. дапамогі.

3. без дап. Імкнуцца да новага (у навуцы, мастацтве).

|| наз. шука́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

шуме́ць¹, -млю́, -мі́ш, -мі́ць; -мі́м, -міце́, -мя́ць; -мі́; незак.

1. Утвараць, рабіць шум (у 1 знач.).

Шуміць бор.

Шуміць дождж.

Шуміць у галаве (няясна ў думках ад стомленасці, моцнага перажывання, ап’янення). У вушах шуміць (пра слыхавое раздражненне).

2. Гучна выражаць незадаволенасць, сварыцца, крычаць.

Няма чаго ш. з-за дробязі.

3. Ажыўлена абмяркоўваць што-н., рабіць прадметам усеагульнай увагі.

Ш. пра свае дасягненні.

шчака́, -і́, ДМ шчацэ́, мн. шчо́кі і (з ліч. 2, 3, 4) шчакі́, шчок, шчака́х, ж.

1. Бакавая частка твару ад скулы да ніжняй сківіцы.

Чырвоныя шчокі.

Пацалаваць у шчаку.

2. Бакавая плоская частка чаго-н. (спец.).

Ш. сякеры.

|| памянш. шчо́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. шчо́чны, -ая, -ае (спец.).

Шчочная мышца.

шэ́раг, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Лінія роўна размешчаных аднародных прадметаў, рад; шарэнга.

Ш. фурманак.

Стаць у адзін ш.

Шэрагі байцоў.

У першых шэрагах (таксама перан.: наперадзе ўсіх).

2. Сукупнасць якіх-н. з’яў, што ідуць адна за другой.

Ш. эпізодаў.

3. Некаторая, звычайна невялікая колькасць чаго-н.

Ш. пытанняў.

У шэрагу выпадкаў.

4. мн. Склад, асяроддзе.

Уліцца ў баявыя шэрагі.

элемента́рны, -ая, -ае.

1. Які мае адносіны да элементаў (у 5 знач.).

Э. састаў рэчыва.

2. Пачатковы, які датычыцца асноў чаго-н., асноўны, самы неабходны.

Элементарная фізіка.

Элементарныя веды.

3. перан. Нескладаны, прасцейшы, такі, які павінен быць вядомы кожнаму.

Элементарныя пытанні правапісу.

Элементарныя правілы паводзін.

4. перан. Спрошчаны, павярхоўны, абмежаваны.

Элементарная схема.

|| наз. элемента́рнасць, -і, ж. (да 3 і 4 знач.).

ла́стаўка, -і, ДМ -таўцы, мн. -і, -тавак, ж.

1. Пералётная птушка атрада вераб’іных з вузкімі вострымі крыламі, вёрткая і хуткая ў палёце.

Берагавая л.

Белагрудая л.

2. Гімнастычная фігура, пры якой пастава цела нагадвае птушку ў палёце.

3. Ласкавы зварот да асоб жаночага полу.

◊

Першая ластаўка — пра першыя прыкметы з’яўлення чаго-н.

|| прым. ла́стаўчын, -а (да 1 знач.).

Ластаўчына гняздо.

манапо́лія, -і, мн. -і, -лій, ж.

1. Выключнае права на вытворчасць або продаж чаго-н., а таксама выключнае права карыстання чым-н.

Дзяржаўная м.

2. Буйное капіталістычнае аб’яднанне, якое ўзнікла на падставе канцэнтрацыі вытворчасці і капіталу з мэтай панавання ў пэўнай галіне гаспадаркі і атрымання найбольшага прыбытку.

|| прым. манапалісты́чны, -ая, -ае і манапо́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Манапалістычны капітал.

Манапольнае права.

размалява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; -лява́ны; зак., каго-што.

1. Пакрыць рознымі, звычайна каляровымі фарбамі.

Р. талерку.

2. перан. Нарабіць сінякоў каму-н. (разм.).

Размалявалі твар у бойцы.

3. перан. Паказаць у прыхарошаным выглядзе, перабольшыць значэнне чаго-н.

Ён умеў р. самую звычайную гісторыю.

|| незак. размалёўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. размалёўванне, -я, н. і размалёўка, -і, ДМ -лёўцы, ж.

размеркава́ць, -мярку́ю, -мярку́еш, -мярку́е; -мярку́й; -меркава́ны; зак., каго-што.

1. Раздзяліць, падзяліць паміж кім-, чым-н., вызначыўшы кожнаму пэўную частку.

Р. прэмію.

2. Вызначыць паслядоўнасць чаго-н., размясціць у якой-н. паслядоўнасці.

Р. вучняў па класах.

3. Мяркуючы, падлічыць, вырашыць.

Правільна р. сямейны бюджэт.

4. Пра маладых спецыялістаў: накіраваць на працу пасля заканчэння навучальнай установы.

|| незак. размярко́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз.

разрадзі́ць, -раджу́, -ра́дзіш, -ра́дзіць; -ра́джаны; зак., што.

1. Выняць зарад (з агнястрэльнай зброі).

Р. гранату.

2. Пазбавіць электрычнага зараду.

Р. акумулятар.

3. перан. Ліквідаваць напружанасць, аслабіць сілу праяўлення чаго-н.

Р. атмасферу ў сям’і.

|| незак. разраджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. разра́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж. і разра́д, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.).

|| прым. разра́дны, -ая, -ае.