адме́ннік, ‑а, м.

Тое, што і сінонім. Існаванне сінонімаў мае свае гістарычныя падставы. У арабскай мове, як было падлічана ў свой час, ёсць тысяча адменнікаў для слова «меч» і чатыры тысячы для слова «няшчасце». Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

катастро́фа, -ы, мн. -ы, -ро́ф, ж.

1. Падзея з трагічнымі вынікамі, раптоўнае вялікае бедства.

Дарожная к.

Авіяцыйная к.

2. Значная змена, якая цягне за сабой рэзкі пералом у грамадскім або асабістым жыцці.

Нацыянальная к.

Сямейная к.

3. Нечаканая і грандыёзная падзея ў гісторыі планеты, якая робіць уплыў на яе далейшае існаванне (спец.).

Тэорыя катастроф.

|| прым. катастро́фны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пражы́ць, -жыву́, -жыве́ш, -жыве́; -жывём, -жывяце́, -жыву́ць; -жы́ў -жыла́, -ло́; -жыві; -жы́ты; зак.

1. Прабыць жывым, праіснаваць які-н. час.

П. дзевяноста шэсць гадоў.

2. Правесці некаторы час, жывучы дзе-н. ці якім-н. чынам.

П. сем гадоў на Далёкім Усходзе.

3. што. Патраціць на існаванне.

П. усе грошы.

|| незак. пражыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

аб’екты́ўнасць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць эфектыўнага; рэальнае, незалежнае ад свядомасці існаванне чаго‑н. як самастойнага аб’екта. Аб’ектыўнасць навакольнага свету і яго заканамернасцей.

2. Адпаведнасць аб’ектыўнай рэчаіснасці, адсутнасць суб’ектывізму ў разважанні аб чым‑н., бесстароннасць. Аб’ектыўнасць адзнакі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

іды́лія, ‑і, ж.

1. Невялікі літаратурны твор, які ідэалізавана паказвае вясковы побыт на ўлонні прыроды.

2. Іран. Спакойнае, нічым не засмучанае, шчаслівае існаванне. Венцяроўцы жылі ціха і супакойна праз шмат дзесяткаў гадоў... Нішто не парушала іх ідылію... Чарот.

[Ад грэч. eidyllion — карцінка.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жыццёвасць, ‑і, ж.

1. Здольнасць усяго жывога падтрымліваць сваё існаванне, прыстасоўвацца да асяроддзя. Жыццёвасць арганізма. Жыццёвасць раслінных форм.

2. перан. Здольнасць існаваць і развівацца. Жыццёвасць калгаснага ладу.

3. Адпаведнасць рэчаіснасці, сувязь з жыццём. Жыццёвасць літаратурных вобразаў. Жыццёвасць планаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дарвіні́зм, ‑у, м.

Вучэнне аб гістарычным развіцці жывой прыроды, аб паходжанні відаў жывёл і раслінных арганізмаў шляхам натуральнага адбору.

•••

Сацыяльны дарвінізм — рэакцыйная плынь у буржуазнай сацыялогіі, якая пераносіць прынцып барацьбы за існаванне на вобласць грамадскіх з’яў і адносін.

[Ад імя заснавальніка Чарлза Дарвіна.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

акра́сіць, акрашу, акрасіш, акрасіць; зак., каго-што.

1. Тое, што і закрасіць.

2. Зрабіць весялейшым, цікавейшым (жыццё, існаванне). Для Алесіка.. [Лабановіч] купіў мультановую кашульку і паясок, бо шкада было закіданага хлапчука і хацелася чым-небудзь акрасіць яго жыццё. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бяспло́тны, ‑ая, ‑ае.

Кніжн. Які не мае плоці; бесцялесны (паводле рэлігійных уяўленняў пра раздзельнае існаванне цела і душы). — Дзядзя Косця, дзядзя Косця... Гэта ўрэшце не бясплотны дух, не казачны прывід. Пад гэтым імем жыве і.. дзейнічае звычайны чалавек. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Скурапе́жка ‘кавалак тонкага сала’ (Касп.). Відавочна, ад скарупа (гл.) з метатэзай галосных пад уплывам ску́ра. Паколькі суф. ‑еж‑ утварае назоўнікі ад дзеяслоўных асноў (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 36), трэба дапусціць існаванне дзеяслова *скарупіць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)