пракалясі́ць, ‑ляшу, ‑лясіш, ‑лясіць; зак.
Разм.
1. Прайсці, праехаць пэўную адлегласць пятляючы, робячы кругі. Мост, як і трэба было чакаць, аказаўся разбураны, і мы пракалясілі яшчэ некалькі дзесяткаў кіламетраў. Марціновіч.
2. Калясіць некаторы час. Пракалясіць усю ноч па лесе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Начаку́ (начыку́) ’напагатове’ (Бяльк.), рус. начеку́ ’напагатове; блізка да завяршэння; на віду’. Звязана з чака́ць (быць начаку́ = быць у чаканні), гл. Фасмер, 4, 324–325; назоўнік чак лічыцца страчаным ва ўсходнеславянскіх мовах, параўн. серб.-харв. чек ’месца, дзе паляўнічы чакае звера’ (КЭСРЯ, 286).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
здо́ўжыцца сов. показа́ться сли́шком до́лгим; наску́чить;
гэ́та пае́здка мне ве́льмі ~жылася — э́та пое́здка показа́лась мне сли́шком до́лгой;
мне ~жылася чака́ць — мне наску́чило ждать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уво́сень, прысл.
У асенні час, восенню. Чаго толькі няма ў тым буданчыку! Тут і раскладныя лесвіцы, з дапамогай якіх увосень збіраюць яблыкі, і няскончаны рамачны вулей,.. і розны інструмент. Даніленка. Увосень слаўна чакаць першага снегу, а зімой — першай травы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фіць, выкл.
Разм. Ужываецца ў значэнні: хутка пайсці, знікнуць і пад. — Ану, маляўкі, фіць адсюль! — строга сказаў.. [Жорка]. Смагул і Мікешка не сталі чакаць, пакуль іх папросяць яшчэ раз. Беразняк. / у знач. вык. Юстына тут жа фіць з кухні ў пярэднюю. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сёртаць ‘бадзяцца, мазоліць вочы’ (полац., Нар. лекс.), ‘мітусіцца, снаваць’ (дзісн., Яшк. Мясц.), ‘прыглядацца, шукаць’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Паводле Варбат (Этимология–1975, 32 і наст.), да прасл. *sьrtati, якое ўзнаўляецца на аснове рус. зах. сёртать ‘хадзіць без справы, бадзяцца’, алан. се́ртать ‘чакаць’, цвяр. серта́ть ‘пераступаць з нагі на нагу’, польск. дыял. siertać się ‘мітусіцца, кідацца’, серб.-харв. sȑtati ‘ісці, хадзіць, як сляпы, бадзяцца’, балг. дыял. сръ́та ‘углядацца’, макед. сртам ‘углядацца; чакаць’, якія далей да і.-е. кораня *ser‑ ‘цячы’ з ‑t‑ пашыральнікам. Па-за славянскімі мовамі адпаведнікі ў ст.-інд. sísarti, sárati ‘цячы, спяшацца, імкнуцца’, с.-ірл. sirid ‘бадзяцца, нападаць, рабаваць’, літ. apsìrti ‘акружваць’, лат. sirt ‘бадзяцца, нападаць, рабаваць’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
патрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; незак.
1. чаго і са злуч. «каб». Прасіць у катэгарычнай форме, будучы ўпэўненым у сваім праве на тое, каб гэта просьба была выканана.
П. дакладнасці.
П. чыіх-н. тлумачэнняў.
2. чаго ад каго-чаго. Чакаць праяўлення якіх-н. уласцівасцей, дзеянняў.
Чытач патрабуе ад пісьменніка праўдзівага адлюстравання жыцця.
3. каго-што. Мець патрэбу ў кім-, чым-н.
Яго здароўе патрабуе цёплага клімату.
Работа патрабуе кваліфікаванага кіраўніка.
|| наз. патрабава́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Адча́йвацца (БРС), адчаіць (Нас.), адчай ’пакута’ (Гарэц., Інстр. III, Касп.). Рус. отчаяться, укр. відчай. Да прасл. čajati: рус. чаять ’думаць, спадзявацца’, ст.-рус. чаꙗти ’спадзявацца’, серб.-харв. чајати ’чакаць, спадзявацца’ і інш. Параўн. ст.-інд. сā́уаtі ’заўважае, адчувае’, гл. Майргофер, 1, 383; Фасмер, 4, 321.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паўкапы́ 1, ж.
Палавіна капы 1. У застаронках заставалася адна пацяруха ды з паўкапы старой леташняй саломы. Якімовіч.
паўкапы́ 2, ж.
Уст. Палавіна капы 2, трыццаць штук. Паўкапы гуркоў. □ Аўтараў набралася больш, чым хто мог чакаць. Адных нататкаў-артыкульчыкаў напісалі з паўкапы. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бадзі́ла ’рог каровы; той, хто бадаецца’ (Касп.). Беларускае ўтварэнне суфіксам *‑(i)dlo (што служыў для ўтварэння nom. instrumenti ў слав. мовах) ад дзеяслова бада́ць, басці́ (праўда, трэба было б чакаць *бадала < *boda‑dlo). Магчыма, такога ж паходжання і балг. боди́ло ’назва расліны’ (калі не з *bodylь).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)