ко́мплекс, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Сукупнасць прадметаў, з’яў, дзеянняў, уласцівасцей, якія складаюць адно цэлае.
Мемарыяльны к.
К. гімнастычных практыкаванняў.
2. Сукупнасць цесна звязаных галін народнай гаспадаркі ці прадпрыемстваў розных галін гаспадаркі.
Аграпрамысловы к.
Паліўна-энергетычны к.
Тэрытарыяльна-вытворчы к.
Ваенна-прамысловы к.
|| прым. ко́мплексны, -ая, -ае.
Комплексная аўтаматызацыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
іеро́гліф, ‑а, м.
1. Фігурны знак у сістэме ідэаграфічнага пісьма, які абазначае цэлае паняцце, склад або гук. Кітайскія іерогліфы. Егіпецкія іерогліфы.
2. толькі мн.; перан. (іеро́гліфы, ‑аў). Пра незразумелае пісьмо, неразборлівы почырк.
[Ад грэч. hieros — свяшчэнны і glyphe — разьба.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агрэга́т, ‑а і ‑у, М ‑гаце, м.
1. ‑а. Канструктыўнае спалучэнне ў адно цэлае некалькіх машын, апаратаў для эфектыўнай сумеснай работы. Новы матор паставілі, перагрэвы зніклі, агрэгат мог працаваць хоць і цэлыя суткі без перапынку. Кулакоўскі. // Складаная частка машыны, апарата, якая ўяўляецца як адзінае цэлае, напрыклад, рухавік аўтамабіля, каробка перадач.
2. ‑у. Сукупнасць мінералаў, якія складаюць горную пароду. Кожная калаідальная частачка прадстаўляе сабой агрэгат з сукупнасці многіх малекул. Гаркуша. // Усякае рэчыва, утворанае механічным спалучэннем аднародных або разнародных частак.
[Ад лац. aggregatus — сабраны, злучаны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з’ядна́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Зліцца, злучыцца з кім‑, чым‑н., утварыўшы адно цэлае; аб’яднацца. З калгасам імя Дзяржынскага з’ядналіся яшчэ тры калгасы. «Маладосць».
2. перан. Згуртавацца, дасягнуўшы адзінства думак, поглядаў, дзеянняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распы́лены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад распыліць.
2. у знач. прым. Які мае выгляд пылу, з’яўляецца пылам. Распыленая глеба.
3. у знач. прым. Не злучаны ў адно цэлае; раздроблены. Распыленыя сілы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
барэлье́ф, ‑а, м.
Від скульптуры, выкананай на паверхні каменя, дрэва, металу і пад., якая выступае над паверхняй, утвараючы з ёю адно цэлае. На цокалі манумента — барэльеф з адлюстраваннем асобных эпізодаў гераічнай абароны крэпасці. «Звязда».
[Фр. bas-relief.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стусава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; незак., што.
Разм. Складаць у стус. Цэлае лета сядзеў над аповесцю ў Бабры, дзе піянерскую работу пры школе вёў. Старонку да старонкі стусаваў. Склалася гарушка, пачаў перачытваць — ніякага задавальнення. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Манта́ж ’зборка і ўстаноўка машын, збудаванняў з гатовых частак’, ’падбор і аб’яднанне асобных частак мастацкага твора ў адно цэлае’ (ТСБМ). З польск. або рус. мовы (Крукоўскі, Уплыў, 83), у якіх з франц. montage ’пад’ём, зборка, устаноўка’ (Лёхін, 462) < monter ’выцягваць у вышыню, устанаўліваць’ < лац. montare < mons, Р. скл. montis ’гара’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скарачэ́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. гл. скараціцца, скараціць.
2. Скарочанае абазначэнне, назва каго-, чаго-н.
Умоўныя скарачэнні.
3. Пропуск у якім-н. тэксце.
Раман друкуецца са скарачэннямі.
4. Звальненне з работы (разм.).
С. штату.
5. У словаўтварэнні: усячэнне слова, а таксама частка слова ці цэлае слова, утвораныя шляхам такога ўсячэння.
Слоўнік скарачэнняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злучы́цца, злучу́ся, злу́чышся, злу́чыцца; зак.
1. Утварыць адно цэлае, зліцца адзін з другім.
Войскі злучыліся.
З. шлюбам.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Дакрануўшыся, змацавацца, звязацца.
Канцы правадоў злучыліся.
3. з кім-чым. Увайсці ў зносіны, устанавіць сувязь.
З. з кім-н. па тэлефоне.
|| незак. злуча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. злучэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)