Ва́хта 1 ’вахта, пост’ (Нас., БРС). Ст.-бел. вахта (з XVI ст.; Булыка, Запазыч.). Рус. ва́хта, укр. ва́хта. Запазычанне з польск. wachta < ням. (Гараеў, 40; Фасмер, 1, 280; Шанскі, 1, В, 27) або прама з ням. Wacht (Праабражэнскі, 1, 68).
Ва́хта 2 ’хвалі на рацэ; кругі ад кінутага ў ваду прадмета’ (Сцяц.). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
караба́ты, ‑ая, ‑ае.
Няроўны, скрыўлены, пагнуты. Карабатая дошка. Карабатая паверхня. □ Шумяць дубы, і хвоі, і бярозы, На ўсход паволі хвалі коціць Свіслач, І вербы карабатыя над ёю віснуць. Пушча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кара́сь, ‑я, м.
Прэснаводная рыба сямейства карпавых, якая водзіцца ў вадаёмах з ілістым дном. Плешчуцца серабрыстыя хвалі штучнага возера, у якім хутка занерастуе залацісты карп і непаваротлівы карась. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгусці́ся, ‑гудуся, ‑гудзешся, ‑гудзецца; ‑гудзёмся, ‑гудзяцеся; пр. разгуўся, ‑гулася, ‑гулося; зак.
Разм. Пачаць гусці, не перастаючы. А вецер разгуўся, дзьме ў тысячы груб, А хвалі, што горы няйначай... Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скупа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Пакупацца, акунуцца ў ваду. Скупалася [чайкі] ў хвалі. Як пена прыбою, бялюткімі сталі. Бялевіч. / у перан. ужыв. [Песня] скупаецца ў жытах, Высокіх і густых. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Салядыно́вы ’бледна-зялены (колер)’ (Сл. рэг. лекс.). Рус. селадо́новый ’колеру марской хвалі’. Мяркуючы па месцы націску, з польск. seladynowy ’бледна-зялёны’. Слова ўзыходзіць да франц. céladon ’селадон’ і, далей, да імя героя пастухоўскага рамана «Астрэя» Анарэ д’Юрфэ (1568–1625 гг.). Гл., напрыклад, Мацэнаўэр, LF, 19, 248; Голуб-Копечны, 329; Фасмер, 3, 594; Брукнер, 484.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
каці́цца¹, качу́ся, ко́цішся, ко́ціцца; незак.
1. Рухацца, верцячыся ў адным напрамку, а таксама ехаць, пасоўвацца (пра сродкі перамяшчэння на колах).
З гары коціцца камень.
Калёсы каціліся па дарожцы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Струменіцца, цячы (пра ваду, пот і пад.).
Коцяцца хвалі.
Пот градам каціўся па твары.
3. заг. каці́ся (каці́цеся). Ідзі (ідзіце) адсюль (разм.).
Каціцеся, пакуль цярпенне не лопнула!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рассе́чь сов., прям., перен. рассячы́, мног. перассяка́ць;
рассе́чь поле́но рассячы́ пале́на;
рассе́чь па́лец рассячы́ па́лец;
парохо́д рассёк во́лны парахо́д рассе́к хва́лі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
замаро́чыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца і замарачы́цца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
Затлуміцца, закружыцца. Галава замарочылася. □ — Ты не глядзі доўга на хвалі, можа замарачыцца ў галаве, тады ўсё загойдаецца пад нагамі. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неабся́жны, ‑ая, ‑ае.
Вялікі па працягласці, памерах; бязмежны. Пад сінім небам залацяцца неабсяжныя нівы. В. Вольскі. Дыхне ветрык і бягуць прыбоем жытнёвыя хвалі ў неабсяжную даль да самага небасхілу. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)