адта́яць, ‑таю, ‑таеш, ‑тае; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і адтаць. Вокны ў карчме адтаялі, і за імі відаць было, як застыў на дрэвах пушысты некрануты іней. Пестрак.
2. што. Вывесці з замарожанага стану, размарозіць. Адтаяць мяса. Адтаяць халадзільнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паро́да, -ы, ДМ -ро́дзе, мн. -ы, -ро́д, ж.
1. Разнавіднасць свойскіх жывёл (або раслін), якія адрозніваюцца пэўнымі прыметамі ад жывёл (або раслін) таго ж віду.
Бельгійская п. коней.
Вывесці новую пароду вішань.
2. перан. Разрад, тып людзей, якія адрозніваюцца ад іншых сваім унутраным складам, характарам, абліччам.
Чалавек волатаўскай пароды.
3. Прыналежнасць да якой-н. сацыяльнай групы, саслоўя (уст.).
4. Выкапнёвы мінерал, пласт у зямной кары.
Цвёрдыя пароды.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тупі́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Вуліца, якая не мае скразнога праходу, праезду.
Машына заехала ў т.
2. Чыгуначны станцыйны пуць, злучаны з іншымі пуцямі толькі адным канцом.
Паравоз стаяў у тупіку.
3. перан. Безвыходнае становішча, а таксама тое, што не мае перспектывы далейшага развіцця.
Вывесці гаспадарку з тупіка.
Перагаворы зайшлі ў т.
|| памянш. тупічо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. тупіко́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
траўмі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., каго-што.
Панесці (наносіць) каму‑, чаму‑н. траўму. Траўміраваць нагу. // Вывесці (выводзіць) з раўнавагі, парушыць (парушаць) чый‑н. спакой. — А .. [дачка] абураецца: «Падумай толькі! Гэта ж каб і праўда з кім такое гора было, то хіба можна казаць, чалавека траўміраваць!» Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
закулі́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца або адбываецца за кулісамі. Андрэй пацягнуў Вольгу і Паддубнага за сабою, пацягнуў за сцэну, каб вывесці закулісным ходам. Пестрак.
2. перан. Скрыты, тайны. Закулісныя перагаворы. □ Тышкевіч цярпліва чакаў сваёй чаргі. Чамусьці было прыкра, што вядзецца нейкая закулісная гульня ў размеркаванне партфеляў. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́дзеліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.
1. каго-што. Расчляніўшы або аддзяліўшы, прызначыць для якой-н. мэты.
В. частку маёмасці.
В. асноўную думку.
В. кватэру ў новым доме.
В. звеннявых.
2. каго-што. Вылучыць, адзначыць чым-н.
В. радок асаблівым шрыфтам.
В. выдатнага работніка.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Вывесці з арганізма, з саставу чаго-н.
В. пот.
В. цяпло.
|| незак. выдзяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. выдзяле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ломень ’пастка’ (ветк., Мат. Гом.). Да лом 1 (гл.) са зменай семантыкі ’расколіна’ > ’яма’ > ’пастка’, што не зусім пераконвае. З’яўляецца магчымым вывесці гэту лексему з прасл. xlomǫti > xlonǫti (Мартынаў, Слав. акком., 131–132), якое генетычна суадносіцца з літ. lãminti ’жэрці’ і ст.-грэч. λάμια ’пашча’, ’прорва’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́ключыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., каго-што.
1. Вывесці са складу чаго‑н. Выключыць з брыгады. □ [Старшыня] дамогся, што чатырох гультаёў выключылі з калгаса. Шамякін. // Выкрасліць, апусціць. Выключыць са спісаў.
2. Спыніць дзеянне чаго‑н. шляхам адключэння ці выключэння. Выключыць радыёпрыёмнік, матор. □ [Спадарожнік:] — Калі ласка, уключыце начнік, а гэту яркую лямпачку выключыце. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сядло́, -а́, мн. сёдлы і (з ліч. 2, 3, 4) сядлы́, сёдлаў, н.
1. Сядзенне для конніка, якое ўмацоўваецца на спіне жывёлы.
Новае с.
2. Скураное сядзенне веласіпеда, матацыкла.
3. Назва розных дэталей для апоры, насадкі чаго-н.
Сядло клапана.
4. Паніжэнне між дзвюма вышынямі ў горным хрыбце.
С.
Эльбруса.
◊
Выбіць з сядла — вывесці з раўнавагі, пазбавіць спакою.
|| памянш. сядзе́льца, -а, мн. -ы, -аў, н. (да 1 знач.).
|| прым. седлавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́травіць 1, ‑траўлю, ‑травіш, ‑травіць; зак., што.
1. З дапамогай хімічных рэчываў зрабіць узор, адбітак чаго‑н. Вытравіць клішэ.
2. Вывесці хімічным спосабам што‑н. Вытравіць чарнільную пляму.
3. перан. Знішчыць, выкараніць. Вытравіць перажыткі старога.
вы́травіць 2, ‑траўлю, ‑травіш, ‑травіць; зак., што.
Спец. Паступова спусціць (якарны ланцуг, канат і пад.). Вытравіць трос.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)