вызвале́нчы, ‑ая, ‑ае.
Які мае на мэце вызваленне каго‑, чаго‑н. Вызваленчая барацьба. Вызваленчыя войны. Нацыянальна-вызваленчы рух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
супрацьбо́рства, ‑а, н.
Кніжн. Змаганне, барацьба з кім‑, чым‑н.; супраць каго‑, чаго‑н.; супраціўленне каму‑, чаму‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́льнасць, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. гл. вольны.
2. Свабода, незалежнасць.
Барацьба за в.
3. Бесцырымоннасць, фамільярнасць у паводзінах, развязнасць.
Залішняя в. у абыходжанні.
4. Адступленне ад агульных правіл, ад нормы ў чым-н.
Паэтычная в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лі́дэрства, ‑а, н.
Становішча, абавязкі лідэра (у 1, 2 знач.). // Першынство ў чым‑н. Барацьба за лідэрства ў турніры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
авары́йнасць, ‑і, ж.
Наяўнасць аварый. Барацьба з аварыйнасцю. □ Аварыйнасць і няшчасныя выпадкі выклікаюцца грубымі парушэннямі правіл бяспекі руху. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каро́на, -ы, мн. -ы, -ро́н, ж.
1. Галаўны ўбор манарха з каштоўнымі ўпрыгожаннямі, які з’яўляецца сімвалам улады манарха.
Царская к.
2. перан. Улада, першынство ў чым-н.
Барацьба за карону.
Барацьба за шахматную карону.
3. Тое, што і крона¹.
4. Светлы арэол вакол Сонца, бачны ў час сонечнага зацьмення (спец.).
Сонечная к.
5. у знач. прысл. каро́най. Вакол галавы (пра жаночую прычоску).
Улажыць касу каронай.
◊
Карона з галавы не зваліцца (не спадзе) (разм.) — гонар не будзе закрануты, аўтарытэт не пацерпіць.
|| прым. каро́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тамаша́ ’крык, гармідар’ (Мат. Гом.). Параўн. рус. томаша́ ’суталака, суматоха’, старое ’барацьба, відовішча’, якое выводзяць з тат.-баш. tamaša ’суталака, сціжма; відовішча’ (Фасмер, 4, 75).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Барані́ць (БРС, Шат., Касп., Гарэц., Мал., Нас.). Рус. (ст.) (о)борони́ть, укр. борони́ти, польск. bronić, чэш. brániti, ст.-слав. бранити, балг. бра́ня, серб.-харв. бра́ити. Прасл. borniti bornʼǫ ’бараніць’. Вытворнае ад прасл. bornь ’вайна, барацьба, абарона; зброя’ (рус. бо́ронь ’барацьба, перашкода’, ст.-слав. брань ’бітва, бой’, балг. (ст.) бран, серб.-харв. бра̑н (ж.) ’бой’, славен. brȃn (ж.) ’абарона’, чэш. braň ’зброя’, польск. broń ’зброя’ і г. д.), якое паходзіць ад *borti, *borʼǫ ’змагацца’ (гл. бароцца). Фармальна бліжэй да слав. bornь стаіць літ. barnìs сварка, лаянка’ (балта-слав. *barni‑ сварка, барацьба’; Траўтман, 27). Літ-py далей гл. пад баро́цца. Параўн. яшчэ Махэк₂, 64 (дэталёва марфалогія), які, аднак, (там жа, 61) знаходзіць роднаснасць з ірл. fó‑bairim ’нападаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Варажбі́т ’чараўнік’ (Гарэц., КЭС, Яруш.), варажбітка ’чараўніца’ (Шн., 2, Яруш., Сцяшк. МГ). Да варажба (як барацьба > барацьбіт). Аб суфіксацыі гл. Кіт., SSlav., 2, 1956, 365–371.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бі́тва, ‑ы, ж.
Бой, барацьба паміж варожымі сіламі. Бітва пад Масквой. Бітва на рэйках. Поле бітвы. // за што. Змаганне, барацьба. Бітва за ўраджай. □ [Ладынін:] — Трэба зразумець, таварышы, добра сабе ўсвядоміць, што мы пачалі вялікую бітву за поўны дастатак. Шамякін. // Разм. Бойка, сутычка. Бабы смяюцца, жартуюць і гавораць аб учарашняй бітве Драздоў і Дзятлоў. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)