Січава́ ‘кавалак сталі для высякання агню’ (Касп.), січаво́ ‘крэсіва’ (Нар. сл.). Гл. сечыва.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таркано́к ’шпілька для валасоў, заколка’ (Касп.). Да папярэдняга слова, параўн. жуковіна ’пярсцёнак’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таўсто́е ’тлустае сала’ (мядз., ЛА, 4), ’тлустае, цяжкае для стрававання’ (Барад.). Гл. тоўсты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́тачка (ту́тычка) ‘курачка’ (Яўс.). Ласкальнае падзыўное для курыцы, гл. ту-ту-ту 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Збоіч ’планка для ўмацавання красён’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. збоїч ’тс’ (Грынч.) ’прылада для патаўшчэння палатна’. Аддзеяслоўны назоўнік з чаргаваннем галоснага ад збіць (sъ‑biti) ’паяднаць’; гл. біць, бой. Параўн. у Даля тлумачэнне: сбройник ’усякая прылада для шчыльнага збою, змацаванне чаго-н.’ «Варстат збіваецца збоічамі». Суф. ‑іч, як і ў некаторых іншых назвах прылад (Сцяц., Афікс. наз., 45). Параўн. збовіч ’навой; вал, па якому ідзе палатно пры тканні’ (Сл. паўн.-зах.), дзе няясна ‑в‑ і семантыка; магчыма, нейкая кантамінацыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наця́гіч ’бандарная прылада для нацягвання абручоў’ (Сержп. Грам., гродз., Нар. сл.), ’пруток для нацягвання, замацавання палатна ў кроснах’ (зэльв., Жыв. сл.; браг., Нар. сл.; мазыр., Шатал.), нацягавіч ’тс’ (Бяльк.), нацягай ’прылада для нацягвання абручоў на бочку або шын на колы’ (ТС; драг., З нар. сл.), нацявіч ’тс’ (гродз., Нар. сл.; Сл. ПЗБ, З нар. сл.), нацягавіч ’тс’ (Дэмб., Бяльк., лях., Сл. ПЗБ), нацяжыч ’тс’ (ТС), нацяжавіч ’тс’ (Дэмб.), нацягуш ’тс’ (там жа). Ад нацягнуць, нацягаць, да цягнуць, цягаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Табаке́рка ’скрыначка для табакі’ (ТСБМ, Шн. 2, Касп.; ашм., Стан.; Бяльк., Федар. 4), тобаке́рка, тобакі́рка, тобаке́рочка ’зробленая з кары каробачка для тытуню, для захавання дробных рэчаў накшталт іголак, нітак і інш.’ (палес., З нар. сл.; ТС). Укр. табаке́рка ’табакерка’, рус. табаке́рка, польск. tabakiera, tabakierka, серб.-харв., балг. табаке́ра, макед. табаке́ра, табаке́рка ’тс’. Праз польскую мову з франц. tabaquière ’табакерка’ (форма, вядомая з XVII ст.) < tabac ’тытунь’ (Фасмер, 4, 5; Чарных, 2, 223; ЕСУМ, 5, 498). Параўн. табацірка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дыха́нне, -я, н.
1. Працэс паглынання кіслароду і выдзялення вуглякіслага газу жывымі арганізмамі.
Стомленасць праяўлялася ў паскораным дыханні.
2. перан. Подых, павеў чаго-н.
Д. вясны.
○
Штучнае дыханне — сістэма прыёмаў для аднаўлення натуральнага дыхання.
◊
Другое дыханне — аб новых сілах, бадзёрасці ў каго-н. пасля стомленасці, апатыі.
|| прым. ды́хальны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
камандзіро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж.
1. гл. камандзіраваць.
2. Службовае заданне, звязанае з паездкай куды-н.
Атрымаць камандзіроўку.
3. Паездка для выканання такога задання.
Паехаць у камандзіроўку.
4. Пасведчанне аб такім заданні (разм.).
Выпісаць камандзіроўку.
|| прым. камандзіро́вачны, -ая, -ае (да 2—4 знач.).
Атрымаць камандзіровачныя (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
канфо́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Чыгунны або металічны кружок над адтулінай у кухоннай пліце (на дровах, газавай і пад.), на які ставіцца каструля, патэльня і інш., а таксама сама такая адтуліна.
Пліта на чатыры канфоркі.
2. Падстаўка для чайніка на самаварнай трубе.
|| прым. канфо́рачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)