Verbum

асвятле́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. асвятляць — асвятліць.

2. Святло ад якой‑н. крыніцы. Дзённае асвятленне. Электрычнае асвятленне.

3. Сукупнасць прылад святла. Правесці электрычнае асвятленне.

4. перан. Растлумачэнне, дэтальны разгляд чаго‑н. Навуковае асвятленне пытання. Негатыўнае асвятленне. Знайсці шырокае асвятленне ў друку.

асо́бнасць, ‑і, ж.

1. Адметнасць, асаблівасць чаго-н; своеасаблівасць. У памяці чытача затрымалася колькі новых імён і ясней адзначыліся асобнасці літаратурных твораў цікавейшых папярэднікаў пісьменнікаў. Багдановіч.

2. Самастойнасць, адасобленасць. Асобнасць [пісьмовай мовы Вялікага княства Літоўскага] ад царкоўнаславянскай, старарускай і рускай літаратурнай моў у сённяшнім разуменне гэтага слова відочная. Чамярыцкі.

абкасі́ць, ‑кашу, ‑косіш, ‑косіць; зак., што.

1. Скасіць траву вакол чаго‑н. Абкасіць куст.

2. Пакасіць, скасіць усё. Абкасіць лугі. □ У тым баку, дзе была вёска, курэлася балота: высахла, калі яго абкасілі, і цяпер занялося агнём. Пташнікаў.

3. Апярэдзіць, перамагчы ў касьбе. Хто каго абкосіць.

аблупі́цца, ‑лупіцца; зак.

Абдзерціся, адваліцца (пра верхні слой чаго‑н. — кару, скуру, фарбу і інш.). Аблупілася фарба — не падымаліся рукі, каб паднавіць яе. Шахавец. Валасы ў дзяўчыны выцвілі, твар загарэў, аж чорны стаў, а нос аблупіўся. Васілёнак. // Адпасці кавалкамі, абсыпацца (пра тынк і пад.).

абстрагава́цца, ‑гуюся, ‑гуешся, ‑гуецца; зак. і незак.

Кніжн.

1. ад чаго. У думках адарвацца (адрывацца) ад тых ці іншых уласцівасцей ці сувязей з’яў, прадметаў з мэтай выдзеліць найбольш істотныя і заканамерныя іх прыкметы. Абстрагавацца ад заканамернасцей індывідуальнага развіцця.

2. толькі незак. Зал. да абстрагаваць.

абчы́сціцца, ‑чышчуся, ‑чысцішся, ‑чысціцца; зак.

Пазбавіцца ад бруду, пылу і пад. на сваім адзенні, абутку; зрабіцца чыстым. // Пазбавіцца ад налёту на паверхні чаго‑н. (пра што‑н. металічнае). За гэтыя дні ў вёсцы абчысціліся ад зімовай іржы ўсе плугі ды бароны аб сырую зямлю. Чорны.

абыя́кавасць, ‑і, ж.

Адсутнасць цікавасці да каго‑, чаго‑н. Нават у найбольш слабых творах Чорнага няма іменна аднаго — абыякавасці да жыцця. Адамовіч. Не задавальняюць чытача творы, напісаныя з недаравальнай абыякавасцю да слова. Юрэвіч. // Раўнадушнасць да навакольнага наогул. Уражлівую душу [Тапурыя] ахапіла нейкая здранцвелая абыякавасць. Самуйлёнак.

геагра́фія, ‑і, ж.

1. Комплекс навук, якія апісваюць прыродныя ўмовы, размяшчэнне вытворчасці, умовы і асаблівасці яе развіцця ў розных краінах і раёнах. Фізічная геаграфія. Эканамічная геаграфія.

2. Апісанне пашыранасці чаго‑н. на зямной паверхні або ў якой‑н. мясцовасці. Геаграфія земляробства. Геаграфія харчовай прамысловасці.

[Ад грэч. gē — зямля і gráphō — пішу.]

гняві́ць, гняўлю, гневіш, гневіць; незак., каго.

Злаваць, абураць, выклікаць гнеў. Аксана любіла бабулю, старалася яе не гнявіць. Скрыпка. З кім жыць, таго не гнявіць. Прыказка.

•••

Не гняві бога — не наракай дарэмна.

Што бога гнявіць; няма чаго бога гнявіць — няма падстаў скардзіцца, крыўдзіцца на лёс.

жамчу́жына, ‑ы, ж.

1. Асобнае зерне жэмчугу. // Упрыгожанне з такога зерня. Прагныя вочы гасцей міжволі спыняліся на цудоўнай жамчужыне, якая вісела на грудзях у гэтай жанчыны. Маўр.

2. перан.; чаго або якая. Непаўторны скарб, лепшае ўпрыгожанне. Паэма Я. Коласа «Новая зямля» — жамчужына беларускай літаратуры.