Verbum

са́жань, -жня, мн. -жні, -жняў, м.

1. Старая беларуская і руская мера даўжыні, роўная 3 аршынам (2,13 м).

2. Колькасць чаго-н., роўная гэтай меры.

Тры сажні дроў.

3. Прылада для абмервання зямельных участкаў.

Памераць прысядзібны надзел сажнем.

◊

Касы сажань у плячах — пра шырокага ў плячах, высокага чалавека.

|| прым. сажнёвы, -ая, -ае.

Сажнёвыя крокі (вельмі вялікія).

саскрэ́бці, -скрабу́, -скрабе́ш, -скрабе́; -скрабём, -скрабяце́, -скрабу́ць; -скро́б, -скрэ́бла; -скрабі́; -скрэ́бены; зак., што.

1. Скрабучы, зняць або ачысціць што-н. з паверхні чаго-н.

С. кару з дрэва.

2. перан. 3 вялікімі цяжкасцямі сабраць (часцей якую-н. суму грошай; разм.).

|| незак. саскраба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і саскрэ́бваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. саскраба́нне, -я, н. і саскрэ́бванне, -я, н.

сачы́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., со́чыцца; незак.

1. Цячы, выцякаць па кроплі або тонкім струменем з чаго-н.; выдзяляцца.

Вада сочыцца з цэбра. 3 бярозы сачыўся сок.

2. Пранікаць, пападаць унутр (пра вадкасць).

У боты сочыцца вада.

3. перан. Пранікаць куды-н. праз што-н. (пра святло, гукі і пад.).

Праз шчыліны дзвярэй сачылася святло.

валасо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м.

1. гл. волас.

2. Тонкая металічная ніць, спружына, дроцік у якім-н. механізме.

3. Тое, што і варсінка (у 2 знач.; спец.).

◊

На валаску (вісець) (разм.) — знаходзіцца ў вельмі ненадзейным, небяспечным становішчы.

Жыццё хворага на валаску.

На валасок (валаску) ад чаго — вельмі блізка (ад якога-н. няшчасця).

Быць на валасок ад смерці.

ва́ртасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Каштоўнасць, цана грашовага знака.

Аблігацыя вартасцю ў дзесяць рублёў.

2. Кошт чаго-н. у грашовых адзінках.

Вызначыць в. рэчы.

3. Колькасць грамадска неабходнай працы, затрачанай на вытворчасць тавару і ўвасобленай у гэтым тавары (спец.).

Прыбавачная в.

Спажывецкая в.

Менавая в.

Закон вартасці.

|| прым. ва́ртасны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Вартасныя паказчыкі.

ва́рты, -ая, -ае.

Які заслугоўвае чаго-н. або мае каштоўнасць.

В. ўвагі.

В. пахвалы.

Вопыт, в. пераймання.

◊

Адзін другога варты (разм.) — пра людзей, якія ў аднолькавай ступені маюць адмоўныя якасці, рысы.

Гроша ломанага не варты (разм.) — не мае ніякай вартасці, ніякага значэння.

Не варты выедзенага яйца (разм.) — пра што-н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.

Нікуды не варты (разм.) — вельмі дрэнны.

во́блака, -а, мн. во́блакі і абло́кі, -аў, н.

1. Вялікая маса згусцелай вадзяной пары ў атмасферы.

Кучавыя воблакі.

2. перан., чаго. Суцэльная маса лёгкіх часцінак (пылу, дыму) у паветры.

В. пылу.

|| памянш. во́блачка, -а, мн. -і, -аў, н. і аблачы́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

|| прым. во́блачны, -ая, -ае (да 1 знач.).

В. слой.

вы́казаць, -кажу, -кажаш, -кажа; -кажы; -казаны; зак., што.

1. Перадаць словамі.

В. сваю думку.

В. пажаданне.

2. Выявіць, выкрыць тое, што павінна было ўтойвацца ад іншых.

В. сваё хваляванне.

3. Перадаць словамі свае адносіны да каго-, чаго-н.

В. падзяку.

В. спачуванне.

|| незак. выка́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выка́званне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).

вы́круціцца, -кручуся, -круцішся, -круціцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.), з чаго. Адкруціўшыся, выпасці.

Шруба выкруцілася.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і вывіхнуцца (разм.).

Выкруцілася рука ў плячы.

3. Спрытна выслізнуць, вызваліцца.

В. з рук праціўніка.

4. перан. Выйсці з цяжкага становішча.

В. з бяды.

|| незак. выкру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

вы́ліць¹, -лью, -льеш, -лье і -лію, -ліеш, -ліе; вы́лі; -літы; зак., што.

1. з чаго. Выдаліць, прымусіць выцечы адкуль-н. (вадкасць).

В. ваду з вядра.

2. перан. Даць выхад якім-н. пачуццям, выказаць.

В. гнеў на каго-н. В. усё, што было на душы.

3. Зрабіць шляхам ліцця, адліць.

В. звон з медзі.

|| незак. выліва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.