аднаакто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.

Разм. П’еса, якая складаецца з аднаго акта. Пасля аднаактоўкі аб’явілі: — Цяпер выступіць селянін з-пад Глуска, які прыйшоў да нас у семінарыю. С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

занядба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

Перастаць дбаць пра каго‑, што‑н., пакінуць каго‑, што‑н. без догляду, без увагі. Пасля смерці жонкі, якая была галавой у хаце, Трахім занядбаў гаспадарку. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зашпілі́цца, ‑шпілюся, ‑шпілішся, ‑шпіліцца; зак.

1. Зашпіліць на сабе адзежу. — Хустку завяжы, зашпіліся, — наўздагон крыкнула.. [Мані] маці. Васілевіч. Аўсееў пасядзеў яшчэ, пасля нетаропка зашпіліўся і неахвотна выйшаў. Быкаў.

2. Стаць зашпіленым. Гузікі лёгка зашпіліліся.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спа́дкі, ‑аў; адз. няма.

Разм. Маёмасць, якая пасля смерці ўладальніка пераходзіць у карыстанне каго‑н. Калі ж Фэлькі не стала, дык хвалёная багатырка Марыля мігам прыджгала ў Цімкавічы па бацькавы спадкі. С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сталы́піншчына, ‑ы, ж.

Перыяд дваранска-прыгонніцкай рэакцыі ў Расіі пасля рэвалюцыі 1905 г., які ахарактарызаваўся ўмацаваннем кулацтва і падаўленнем рэвалюцыйных сіл. Яшчэ ў гады сталыпіншчыны Рыгораў бацька Салвесь выселіўся на невялічкі хутар. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тыднёвы, ‑ая, ‑ае.

Які працягваецца цэлы тыдзень. Тыднёвы адпачынак. □ Кожны з .. [спартсменаў] хацеў першым, пасля тыднёвай барацьбы, закончыць гонку ў Мінску. «Беларусь». // Разлічаны на тыдзень. Тыднёвы план. Тыднёвае заданне. // Атрыманы за тыдзень. Тыднёвы заработак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эліні́зм, ‑а і ‑у, м.

1. ‑у. Эпоха росквіту змешанай грэка-ўсходнян культуры, якая наступіла пасля заваяванняў Аляксандрам Македонскім на Ўсходзе. Пачатак элінізму. Позні элінізм.

2. Слова ці словазлучэнне, запазычанае са старагрэчаскай мовы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заста́цца, -тану́ся, -тане́шся, -тане́цца; -танёмся, -таняце́ся, -тану́цца; -та́нься; зак.

1. Прадоўжыць знаходжанне дзе-н.

З. дома.

З. на другі год у класе.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Захавацца, не знікнуць.

Засталося пачуццё крыўды.

3. Пакінуць, захаваць пэўны стан, погляды, становішча і пад.

З. пры сваёй думцы.

Якім быў, такім і застаўся.

4. Апынуцца ў якім-н. становішчы, стане і пад.

З. за гаспадара.

З. задаволеным.

За ім застаўся доўг.

З. ні з чым.

5. Аказацца ў наяўнасці пасля карыстання чым-н., смерці каго-н. і пад.

У вінтоўцы застаўся адзін патрон.

Пасля бацькі засталося двое дзяцей.

6. безас., каму з інф. Прыйдзецца, прыйшлося.

Мне засталося з усім згадзіцца.

7. кім, у кім. Прагуляўшы ў картачнай гульні, атрымаць якую-н. мянушку ў залежнасці ад назвы гульні (разм.).

З. дурнем.

З. ў дурнях (таксама перан.: аказацца ў недарэчным становішчы).

|| незак. застава́цца, -таю́ся, -тае́шся, -тае́цца; -таёмся, -таяце́ся, -таю́цца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Крышчы́ны 1 ’адходы пасля апрацоўкі воску’ (Сцяшк. Сл., Сл. паўн.-зах.). Гл. крышчыны 2.

◎ Крышчы́ны 2 ’гушча ад квасу’ (Шн., Малч.). Ад крышыць (гл.). Утворана з суфіксам ‑чына (Сцяцко, Афікс. наз., 75).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ляшчот ’шарпак, верхні цвёрды слой снегу, замёрзлага пасля адлігі’ (стол., ЛАПП). Паўн.-слав. утварэнне з суфіксам ‑ъtъ ад ляшчаць, якое да ляск (гл.) < lesk‑/lešč. Гукапераймальнае (Бернекер, 1, 702; Фасмер, 2, 552).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)