◎ Каржы́ ’адбіткі пальцаў пры фарміраванні хлеба’ (Жывёл.), ’засушаныя бліны’ (Шгііл.), ’пячышчвная бульба, якую таўкуць у ступе і дабаўляюць ячнай або грэцкай мукі’ (Серб.), ’каржы’ (Бяльк.). Pluralia tantum, да корж (гл.). Першае значэнне звязана з тэхналогіяй прыстаўлення каржоў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ко́йка 1 ’ложак’ (Бяльк., Сцяшк.). Запазычанне праз рус. койка з гал. kooi ’тс’.
Ко́йка 2 ’кош або лодка з дзіркамі ў дне для перавозкі свежай рыбы’ (ТС). Да койка 1. Параўн. гал. kooi ў значэнні ’клетка, кашара’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лахмо́цце, лахмо́цьця, лахмуо̑тье ’шматкі, абрыўкі’, ’лахман, старое, паношанае або падранае адзенне’ (ТСБМ, Нас., КЭС, лаг.; паўд.-усх., КЭС), ’анучы, старызна’ (Яўс.). Да лохмат (гл.). Усх.-слав. утварэнне з суф. ‑ьje: рус. лохмотья, укр. лахмі́ття, лахми́тє ’лахманы, манаткі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ложны ’пахілы’ (віл., глыб., Сл. ПЗБ). Утворана ад асновы log‑ (> ložь‑nъ), як падоўжны. Варыянт ложмы ’пакаты, спадзісты’ (Сцяшк.; КЭС, лаг.) узнік пад уплывам семантычна блізкага стромы або ў выніку ад’ідэацыі прыслоўя ложма (Сл. ПЗБ), лёгма (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́карава ’звіліста’ (Дразд., Гарэц.), ст.-рус. лукарево (лукоряво) ’тс’. Да прасл. lǫkъ > лук 1, лука́ (гл.). Утворана пры дапамозе суфікса ‑arъ або ‑orъ (параўн. socharъ, sochorъ (< soxa) ’шост, раздвоены зверху’), да якіх пазней далучыўся суфікс ‑ěv‑o.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляўка́с ’грунт пад афарбоўку або пазалоту на драўляных вырабах’ (ТСБМ). Запазычана з с.-грэч. λευκάς ’замазка з вапны і гліны’ < ст.-грэч. λευκός ’белы, ясны, сівы’, ’золата, змешанае са срэбрам’ (Фасмер, Этюды, 112; Мацэнаўэр, Cizí sl., 240).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Но́ды, но́гды ’іншы раз, днями’ (Сл. ПЗБ, Грыг.), ’часамі, выпадкам’ (Сл. Брэс., Бяльк.; мсцісл., З нар. сл.), ’калі’ і ’хіба’: Ноды ён прыйдзе? (Касп.). З прасл. *onъdy або *ono gъdy, гл. анагды́сь (ESSJ SG, 2, 526, 534).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасама́ны ’аздоба на сукенцы, пазументы’ (пін., Доўн.-Зап.), ст.-бел. посамантъ ’пазумент, аблямоўка’ (1569 г.) запазычана са ст.-польск. pasaman, якое з італ. passamano ’тс’ (Брукнер, 398; Булыка, Лекс. запазыч., 109) або з франц. passement ’пазументы, тасьма’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паслабаджа́ць ’аслабляць нацягнутае або туга завязанае, адпускаць’ (Юрч., Бяльк.), паслабадніць ’параскашнець, зрабіцца прастарней’, ’вызваліцца, мець вольны час’, ’адчуць сябе лепш’ (Юрч., Сл. ПЗБ). УтворанД ад слабода < свабода (гл.) і слабодны і прэфіксе па‑ са значэннем пашырэння дзейнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́дбічка ’абручык з ільнянай кудзелі, частка галаўнога убору’ (Сл. ПЗБ). Гл. падвічка ’тс’. Гук 6 замест в — вынік асіміляцыі, або па аналогіі з подбіўка ’падкладка’ (Янк. Мат., Сл. ПЗБ). Параўн. яшчэ рус. побогтик замест повойник ’намітка’ (Даль).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)