або́, злуч.
1. размеркавальны. Ужыв. для супастаўлення членаў сказа і сказаў з узаемным выключэннем, паказваючы на катэгарычнасць выбару аднаго з іх.
Або заўтра, або паслязаўтра.
Або пан, або прапаў (прыказка). Пашукай на паліцы або ў шафе.
Дрыгва зацягне кожнага, хто аступіцца або зробіць неасцярожны крок.
2. пералічальна-размеркавальны. Аб’ядноўвае члены сказа і сказы пры пералічэнні.
Каго ты ні вазьмі, дык гэта або матэматык, або фізік, або хімік.
3. далучальны. Ужыв. для злучэння розных назваў аднаго і таго ж паняцця, для паяснення, у знач. іншымі словамі, гэта значыць.
Берагавыя ластаўкі, або беражанкі, спрытна ляталі над вадой.
4. у знач. пыт. часц. Ужыв. ў пачатку пытальных сказаў у знач. хіба?, няўжо? (разм.).
Або ты не ведаеш пра гэта?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
або́
1. союз разд. и́ли; ли́бо;
а. перамагчы́, а. паме́рці — и́ли (ли́бо) победи́ть, и́ли (ли́бо) умере́ть;
а. за́ўтра, а. пасляза́ўтра — и́ли (ли́бо) за́втра, и́ли (ли́бо) послеза́втра;
даво́дзілася е́хаць а. ісці́ пе́шшу — приходи́лось е́хать и́ли (ли́бо) идти́ пешко́м;
2. союз присоед. и́ли, а та́кже; и;
на дне рэк, мо́раў а. азёр — на дне рек, море́й и́ли (а та́кже, и) озёр;
3. союз пояснит. и́ли;
самалёт, а. аэрапла́н — самолёт, и́ли аэропла́н;
лінка́р, а. плаву́чая крэ́пасць — линко́р, и́ли плаву́чая кре́пость;
4. союз вопр. разг. и́ли? ра́зве?;
а. ж гэ́та не пра́ўда? — ра́зве же э́то не пра́вда?;
а. ты рашы́ў аста́цца? — и́ли (ра́зве) ты реши́л оста́ться?;
5. межд. (выражает удивление) разг. ба!
а.! і ён тут! — ба! и он здесь!;
◊ або́ — або́ — и́ли — и́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
або́, злучнік.
1. размеркавальны. Ужываецца для супастаўлення членаў сказа і сказаў з узаемным выключэннем, паказваючы на катэгарычнасць выбару аднаго з іх. Гэта была такая сварка, пасля якой або разыходзяцца на ўсё жыццё, або мяняюць характар. Асіпенка. [Валодзя:] — Я сказаў так: або жонка, або артыстка! Кулакоўскі. Або пан, або прапаў. Прыказка. // Супастаўляе аднолькава магчымыя ці раўназначныя члены сказа і сказы; тое, што «ці» (у 1 знач). — Выбірай: або маім намеснікам, або загадчыкам зямельнага аддзела. Адно з двух, — рашуча прапанаваў Бялоў. Шамякін. «Маўчы або хлусі — азалачу, навек шчаслівым зраблю», — гаварыў Скуратовічаў позірк. Чорны. Здрадлівая дрыгва пагражала зацягнуць у сваю багну кожнага, хто аступіцца або зробіць неасцярожны крок. Колас.
2. пералічальна-размеркавальны. Аб’ядноўвае члены сказа і сказы пры пералічэнні. [Праменны:] Каго ты ні возьмеш, дык гэта будзе або рабочы, або калгаснік, або інтэлігент, адным словам, чалавек савецкі. Крапіва.
3. далучальны. Далучае члены сказа і сказы з заўвагамі дадатковага характару. Палеская, або Мазырская група Чырвонай Арміі, як значылася яна афіцыяльна, абрала ўчастак контрудару па лініі Крыўцы — Высокае, куды падцягнула войска і гарматы. Колас. [Зіна:] — Няўжо я зусім не падобная на спявачку, або спяваць у хоры — вельмі ўжо складаная, мала каму даступная справа? Кулакоўскі.
4. у знач. пытальнай часціцы. Разм. Ужываецца ў пачатку пытальных сказаў у значэнні «хіба?», «няўжо?». [Зося:] — Дык ты верыш, Рыгор, пушчаным чуткам? — Або яны непраўдзівы? Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
або злучн óder;
сёння або за́ўтра héute óder mórgen;
або …, або … entwéder … óder;
або сёння, або за́ўтра entwéder héute óder mórgen;
яна́ або прые́дзе, або патэлефану́е, або напіша entwéder sie kommt óder ruft an óder schreibt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
або
Том: 1, старонка: 56.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
або
Том: 1, старонка: 58.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Або́ ’або, ці’ < а‑бо. Гл. таксама абож (Нас., Бяльк., Касп.), чэш. abo, в.-луж. abo, н.-луж. abo, Буга, РФВ, 70, 101; Мейе, MSL, 20, 91. Згодна з Саднік-Айцэтмюлер, 3, польск. abo ’або’ < albo, в.-луж., н.-луж. abo ’або’ < alebo. Гл. бо.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
а́кцыя¹, -і, мн. -і, -цый, ж.
Каштоўная папера, якая сведчыць аб узносе пэўнага паю ў прадпрыемства і дае права яе ўладальніку на ўдзел у прыбытках гэтага прадпрыемства.
Скупіць акцыі.
Акцыі падняліся (цана на іх узрасла).
◊
Акцыі чые падаюць (або павышаюцца) — падае (або павышаецца) уплыў, роля каго-н. у чым-н.
|| прым. акцыяне́рны, -ая, -ае.
Акцыянерны капітал.
Акцыянернае таварыства.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
альбо́ союз, разг., см. або́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ли́бо союз або́, альбо́, ці;
ли́бо… ли́бо… або́… або́…, ці… ці…;
ли́бо победи́ть, ли́бо умере́ть або́ перамагчы́, або́ паме́рці;
ли́бо то, ли́бо э́то ці то́е, ці сёе (ці то́е, ці гэ́та).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)