на дне рэк, мо́раў а. азёр — на дне рек, море́й и́ли (а та́кже, и) озёр;
3.союзпояснит.и́ли;
самалёт, а. аэрапла́н — самолёт, и́ли аэропла́н;
лінка́р, а. плаву́чая крэ́пасць — линко́р, и́ли плаву́чая кре́пость;
4.союзвопр.разг.и́ли? ра́зве?;
а. ж гэ́та не пра́ўда? — ра́зве же э́то не пра́вда?;
а. ты рашы́ў аста́цца? — и́ли (ра́зве) ты реши́л оста́ться?;
5.межд. (выражает удивление) разг. ба!
а.! і ён тут! — ба! и он здесь!;
◊ або́ — або́ — и́ли — и́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
або́, злучнік.
1.размеркавальны. Ужываецца для супастаўлення членаў сказа і сказаў з узаемным выключэннем, паказваючы на катэгарычнасць выбару аднаго з іх. Гэта была такая сварка, пасля якой або разыходзяцца на ўсё жыццё, або мяняюць характар.Асіпенка.[Валодзя:] — Я сказаў так: або жонка, або артыстка!Кулакоўскі.Або пан, або прапаў.Прыказка.// Супастаўляе аднолькава магчымыя ці раўназначныя члены сказа і сказы; тое, што «ці» (у 1 знач). — Выбірай: або маім намеснікам, або загадчыкам зямельнага аддзела. Адно з двух, — рашуча прапанаваў Бялоў.Шамякін.«Маўчы або хлусі — азалачу, навек шчаслівым зраблю», — гаварыў Скуратовічаў позірк.Чорны.Здрадлівая дрыгва пагражала зацягнуць у сваю багну кожнага, хто аступіцца або зробіць неасцярожны крок.Колас.
2.пералічальна-размеркавальны. Аб’ядноўвае члены сказа і сказы пры пералічэнні. [Праменны:] Каго ты ні возьмеш, дык гэта будзе або рабочы, або калгаснік, або інтэлігент, адным словам, чалавек савецкі.Крапіва.
3.далучальны. Далучае члены сказа і сказы з заўвагамі дадатковага характару. Палеская, або Мазырская група Чырвонай Арміі, як значылася яна афіцыяльна, абрала ўчастак контрудару па лініі Крыўцы — Высокае, куды падцягнула войска і гарматы.Колас.[Зіна:] — Няўжо я зусім не падобная на спявачку, або спяваць у хоры — вельмі ўжо складаная, мала каму даступная справа?Кулакоўскі.
4.узнач.пытальнайчасціцы. Разм. Ужываецца ў пачатку пытальных сказаў у значэнні «хіба?», «няўжо?». [Зося:] — Дык ты верыш, Рыгор, пушчаным чуткам? — Або яны непраўдзівы?Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абозлучнóder;
сёння або за́ўтра héute óder mórgen;
або …, або … entwéder … óder;
або сёння, або за́ўтра entwéder héute óder mórgen;
яна́або прые́дзе, або патэлефану́е, або напіша entwéder sie kommt óder ruft an óder schreibt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
або
Том: 1, старонка: 56.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
або
Том: 1, старонка: 58.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Або́ ’або, ці’ < а‑бо. Гл. таксама абож (Нас., Бяльк., Касп.), чэш.abo, в.-луж.abo, н.-луж.abo, Буга, РФВ, 70, 101; Мейе, MSL, 20, 91. Згодна з Саднік-Айцэтмюлер, 3, польск.abo ’або’ < albo, в.-луж., н.-луж.abo ’або’ < alebo. Гл. бо.
