абзаве́сціся, ‑вядуся, ‑вядзешся, ‑вядзецца; ‑вядзёмся, ‑ведзяцеся; пр. абзавёўся, ‑вялася, ‑вялося; заг. абзавядзіся; зак.
Набыць што‑н. неабходнае для жыцця, гаспадаркі і пад. Абзавесціся жывёлай. Абзавесціся мэбляй. // Стварыць што‑н., паклапаціцца аб наяўнасці чаго‑н. Тыя, каго вучыла Сцепаніда Андрэеўна ў пачатку сваёй работы, даўно сталі дарослымі людзьмі, абзавяліся сем’ямі. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
брыжы́, ‑оў; адз. няма.
Вузкая палоска тканіны, сабраная ў зборачкі, якой аздабляюць адзенне і інш. Тут ёсць абрус яе [Марынінай] работы З брыжамі белымі, як снег. Колас. // Тое, што сваёй формай нагадвае карункі. На рэчцы ледзяныя брыжы пачалі адставаць ад берагоў. Броўка. Цёмнымі лахматымі брыжамі абкідалі поле маладыя лясы-хвойнічкі. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кавяла́, ‑ы́; мн. кавёлы (з ліч. 2, 3, 4 кавялы́), кавёл; ж.
Разм. Самаробны драўляны пратэз для нагі. Мыліцы Уладысь паставіў дома за ложкам — гэта больш святочнае прыладдзе, — а для работы змайстраваў кавялу: хоць не так і хораша, а — зручна. Скрыган. Дзядзька быў інвалід, на кавяле, і з аднастволкай. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зада́нне, ‑я, н.
Загадзя вызначаны аб’ём работы. Зменнае заданне. □ Майстры загадзя прыйшлі, агледзелі ўсё, давялі заданні. Карпаў. // Зададзены ўрок. Дамашняе заданне. // Даручэнне. — У мяне ёсць заданне газеты напісаць пра вас, таварыш Мілоўскі. Галавач. // Аператыўная, ваенная задача. Баявое заданне. □ Група выконвала аперацыі і заданни, якія даваў камандзір усяго атрада Бумажкоў. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэду́кцыя, ‑і, ж.
Спец.
1. Пераход ад складанага да больш простага; паслабленне чаго‑н. у якіх‑н. адносінах.
2. Адміранне, спрашчэнне будовы органа ў сувязі са стратай яго функцыі.
3. Узнаўленне элемента з вокіслу.
4. Скарачэнне, памяншэнне якой‑н. велічыні.
5. Паслабленне работы органаў мовы пры вымаўленні вядомага гука мовы.
[Ад лац. reducere — вяртаць; прыводзіць у пэўны стан.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ско́расны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да скорасці, звязаны са скорасцю (у 1, 5 знач.). Скорасная адзінка. Скорасны рэжым палёту. // Які рэгулюе скорасць чаго‑н. Скорасны рэгулятар. // Які рухаецца з вялікай скорасцю. Скорасны аўтобус.
2. Звязаны з высокімі тэмпамі работы на аснове рацыяналізацыі вытворчага працэсу. Скораснае будаўніцтва. Скораснае рэзанне металу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эжэ́кцыя, ‑і, ж.
Спец.
1. Працэс змешвання двух якіх‑н. асяроддзяў (вады і пяску, пары і вады і інш.), пры якім адно асяроддзе, будучы пад ціскам, уздзейнічае на другое і, цягнучы за сабой, выштурхвае яго ў неабходным напрамку.
2. Штучнае аднаўленне напору вады ў перыяд паводкі для нармальнай работы турбін.
[Фр. éjection.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адарва́ць сов.
1. в разн. знач. оторва́ть; (резким движением — ещё) оборва́ть;
а. кава́лак ні́ткі — оторва́ть кусо́к ни́тки;
а. ве́шалку ў паліто́ — оборва́ть ве́шалку в пальто́;
а. ад рабо́ты — оторва́ть от рабо́ты;
2. (насильственным путём часть территории) оторва́ть, отто́ргнуть;
а. захо́днюю ча́стку краі́ны — отто́ргнуть за́падную часть страны́;
◊ з рука́мі а. — с рука́ми оторва́ть;
гніло́му цяля́ці хваста́ не адарве́ — погов. ти́ше воды́, ни́же травы́;
вачэ́й не а. — глаз не оторва́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ухілі́цца сов.
1. уклони́ться, уверну́ться;
у. ад уда́ру — уклони́ться (уверну́ться) от уда́ра;
2. (отойти от прямого направления) уклони́ться, отклони́ться;
даро́га ўхілі́лася ўпра́ва — доро́га уклони́лась впра́во;
3. перен. (устраниться от чего-л.) уклони́ться, удали́ться;
у. ад прамо́га адка́зу — уклони́ться от прямо́го отве́та;
у. ад тэ́мы — уклони́ться (удали́ться) от те́мы;
4. устрани́ться, отстрани́ться; уклони́ться; увильну́ть (от какого-л. дела);
у. ад абавя́зкаў — устрани́ться (уклони́ться) от обя́занностей;
у. ад рабо́ты — уклони́ться (увильну́ть) от рабо́ты
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гу́тарка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
1. Дзелавая або сардэчная размова. Пачалася гутарка людзей, што не бачыліся можа толькі адзін дзень, але ў якіх сабралася за гэты дзень шмат навін. Шахавец.
2. Лекцыя, даклад, паведамленне, разлічаныя на абмен думкамі прысутных. Часопіс пачынае друкаваць цыкл гутарак аб камунізме. «Звязда». Урокі работы над тэкстам часцей за ўсё праводзяцца ў форме гутаркі. Барсток.
3. Літаратурны твор, пабудаваны ў форме дыялогу. Гутаркі і з явіліся найбольш, падыходзячым жанрам літаратурных твораў, зручным для прапагандысцкай работы. Пшыркоў.
4. Гаворка, чутка. Таксама тут і здань здалася — Аб ёй і гутарка вялася, — Што быццам нехта на вадзе, Яшчэ нябачаны нідзе, Сядзеў і з люлькі зацягаўся Ды раптам згінуў, бы распаўся... Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)