пату́льны, ‑ая, ‑ае.
Абл. Ціхі, лагодны, ласкавы. [Агата:] І мой, пакуль толькі сватаўся да мяне, — патульны быў, як цялё, а як ажаніўся, дык праўдзівым ваўком зрабіўся. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашчо́ўкваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., чым і без дап.
Час ад часу, злёгку шчоўкаць. Пашчоўкваць замком партфеля. □ Пашчоўквае метал, звіняць шклянкі, чуецца ціхі .. голас хірурга. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мамойло ’маўчун’ (ганц., Нар. лекс.). Балтызм. Параўн. літ. mėmė̃, mėmẽlė ’ціхі, маўклівы, малагаваркі чалавек’. Менш імаверна звязваць генетычна гэту лексему з укр. мама́й ’статуя, баба ў стэпе’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
віражлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і вірлівы (у 2 знач.). Прызвычаены да віражлівай плыні жыцця.. [Арлоўскі] не знаходзіў сабе месца, калі трапляў у ціхі спакойны закутак. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ако́нне, ‑я, н., зб.
Вокны. Пад аконнем не раз Я з мяшэчкам хадзіў. Колас. / у перан. ужыв. Я ў той вечар ціхі-сонны Адчыню душы аконне. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жарсцві́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Крупінка жарствы.
2. перан. Якасць, уласцівасць жорсткага, жарсткаватага. Заўсёды цвёрды, з жарсцвінкай, голас быў цяпер ціхі, усхваляваны. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ню́ня, ‑і, м. і ж.
Разм. Плакса, ныцік. [Юзік] крыкнуў поўным ротам, смакуючы кожны гук: — Раз-маз-ня! Нюня!! Бядуля. [Пракоп:] — Не варты ён яе.. Ціхі ж вельмі. Нюня. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уза́пар, прысл.
Разм. Тое, што і запар. Колькі дзён узапар сеяў ціхі, цёплы дожджык. Даніленка. Тры чырвоныя ракеты — адна за другой узапар — узвіліся ў хмарнае асенняе неба. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
глухі́, -а́я, -о́е.
1. Пазбаўлены слыху.
Г. чалавек.
Падручнікі для глухіх (наз.).
2. перан., да чаго. Неспагадлівы, раўнадушны.
Г. да чужых патрэб.
3. Прыглушаны, невыразны.
Г. трэск.
Піяніна гучыць глуха (прысл.).
4. Густы, цёмны, непралазны.
Г. лес.
5. Ціхі, пустынны.
Г. завулак.
6. перан. Позні.
Глухая восень.
Глухая поўнач.
7. Без адтулін, суцэльны.
Глухая сцяна.
○
Глухі зычны — зычны гук, які вымаўляецца без удзелу голасу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шэпт, -у, М -пце, м.
1. Ледзь чутная гутарка, пры якой гукі вымаўляюцца без удзелу галасавых звязак.
Гаварыць шэптам.
2. перан. Ціхі, невыразны шум, шапаценне, цурчанне і пад.
Ш. хваль.
3. Погаласка, чутка, якія перадаюцца па сакрэце.
Пра гэта ўжо пусцілі ш.
Шэпты хату губяць (прыказка; разбураюць уклад, уносяць разлад).
4. мн. -ы, -аў. Набор слоў, якія паводле забабонных уяўленняў маюць чарадзейную сілу; заклінанне (разм.).
Лячыць шэптамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)